O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi toshkent davlat texnika universiteti “Geologiya qidiruv” fаkultеti “Nеft va gazni qayta ishlash ob’ektlari” kаfеdrаsi «korroziyadan himoya qilish»

Иссиқликка чидамли легирлашнинг учинчи назарияси юқори ҳимояловчи хоссаларга эга бўлган қўшалоқ оксидлар ҳосил бўлиши ҳақидаги постулатларига асосланган.
Бу назария темир қотишмаларига мувофиқлаштирилган ҳолда янада тўлароқ В.И.Архаров томонидан таърифлаб берилган. Темир қотишмалари-нинг иссиқликка чидамлилик хоссаларини оширишга қуйидаги икки шарт бажарилгандагина эришиш мумкин:

4.10-расм. Темирни алюминий билан 900^оС ҳароратда легирлашнинг оксидланиш нисбий тезлигига боғлиқлиги

• 
  темирнинг оксидланишида унинг сиртида вюстит структурали бирикмаларнинг ҳосил бўлишини бартараф этиш;
  
• 
  қотишмалар сиртида имкони борича кичик кристалл панжара параметрли шпинел туридаги оксидларни ҳосил қилиш.
  

Агар темир таркибига FeCr₂O₄, FeAl₂O₄, NiFe₂O₄, NiCr₂O₄ ва б. турдаги қўшалоқ оксидлар ҳосил қиладиган легирловчи элементлар қўшилса, вюстит фазасининг ҳосил бўлиши қийинлашади. Экспериментал жиҳатдан бу рентгенографик усулларда қайд қилинган вюстит ҳосил бўлиш ҳароратининг кўтарилиши билан тасдиқланади.
4.4-жадвалдан кўринадики, жуда кичик процент миқдорида легирлаганда ҳам, темир қотишмаларининг асосий легирловчи компонентлари вюстит фазаси ҳосил бўлиш ҳароратини сезиларли даражада кўтаради.
4.4-жадвал
Темирни легирлашда вюстит ҳосил бўлишининг минимал ҳароратлари

Таркиб	FeO ни рентгенографик йўл билан оксидда илғанган дастлабки ҳарорат, ^оС
Тоза Fe (Армко)	575
Fe +1,03% Cr	600
Fe +1,5% Cr	650
Fe +1,0% Co	650
Fe +10% Co	700
Fe +1,14% Si	750
Fe +0,4% Si +1,1%Al	800
Fe +0,4% Si +1,1%Al	850

Анча кучли ҳимоявий хоссалар шпинел структурали Fe₃O₄ ва γ – Fe₂O₃ оксидларда кузатилади. Бу структуралар алоҳида тугунлари орасидаги масофа кичик, анча зич кристалл панжарага эга бўлиб, дефектлар йўқлиги билан характерланади. Шунинг учун уларнинг шпинел структураси ионлар диффузиясига тўсқинлик қилади.
Янада кучли ҳимоявий хоссаларга FeO∙Me₂O₃ ва Fe₂O₃∙MeO каби мураккаб сирт оксидлари эга бўлади, агарда легирловчи компонент темирга нисбатан кичик ион радиусига эга бўлса (4. 4 – жадвал).
Тадқиқотлар шуни кўрсатадики, кристалл панжара параметрларининг камайиши билан иссиқликка чидамлиликнинг ортиши орасида қонуниятли боғланиш мавжуд.