O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi toshkent davlat texnika universiteti “Geologiya qidiruv” fаkultеti “Nеft va gazni qayta ishlash ob’ektlari” kаfеdrаsi «korroziyadan himoya qilish»

4.2. Темир сиртидаги оксид плёнкалари

Юқори ҳароратларда темир сиртида қуйидаги бирикмалар ҳосил бўлиши мумкин:

• 
  темир чалаоксиди FeO;
  
• 
  темир чалаоксид-оксиди Fe₃O₄;
  
• 
  темир оксиди α – Fe₂O₃;
  

Бу бирикмаларнинг барчаси металл закида (тўпонида) топилган. Металлга бевосита темир чалаоксиди FeO ёпишган бўлади. Ундан кейин темир чалаоксид-оксиди Fe₃O₄ жойлашади, сўнгра эса темир оксиди α–Fe₂O₃. Оксидлар қалинликларининг нисбати FeO: Fe₃O₄: Fe₂O₃ — 100:10:1 каби бўлади.
Темир чалаоксиди FeO вюстит номи билан юритилади ва куб панжарага эга. Кристалл панжара тўртта Fe²⁺ион ва тўртта О^2– иондан ташкил топган. Вюстит 570- 575 °С дан юқори ҳароратларда ҳам барқарордир. Металл закида вюстит метастабил ўта совитилган ҳолатда бўлади. Тадқиқотлар кўрсатадики, вюстит ҳимоя хусусиятларига эга эмас.
Темир чалаоксид-оксиди Fe₃O₄ фанда магнетит номи билан маълум. Унинг кристалл панжараси шпинел кўринишида бўлиб, панжарадаги ҳар бир Fe²⁺ ионга иккита Fe³⁺ ион тўғри келади. Fe₃O₄ электрон ўтказувчанликка эга. Магнетит уй температурасидан бошлаб темирнинг эриш ҳароратигача (1538 °С) бўлган интервалда барқарор ҳисобланади. Ҳимоя хусусиятлари вюститга нисбатан анча юқори. Оксидловчи муҳитда магнетитни 220 °С гача қиздирилганда у кристалл структурасини ўзгартирмаган ҳолда γ – Fe₂O₃ темир оксидига ўтади. Бундай муҳитда уни қиздириш давом эттирилса, у 400-500 °С ҳароратда α – Fe₂O₃ темир оксидига айланади.
Темир (III) оксиди α – Fe₂O₃ гематит номи билан юритилади ва у ромбоэдрик пажарали структурага эга. Гематит температуранинг кенг диапазонида барқарор бўлсада, 1100 °С дан юқори ҳароратларда қисман диссоциацияланади.