O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent kimyo – texnologiya instituti “tasdiqlayman”

5-LABORATORIYa IShI 

UGLEROD OKSIDI SUV BUG’I BILAN KONVERSIYaLASh UChUN 

KATALIZATOR TAYYoRLASh USULI 

Kerakli reaktivlar, idishlar, asbob va uskunalari: 
Temir gidroksidi; 
Temir nitrat;
Kaltsiy oksid; 
Quritish shkafi;
Mis oksidi 


Ish yuzasidan nazariy ma’lumotlar:
Tabiiy katalizator boksit, kizergur rudasi, 

turli temir tuproqlar. Tabiiy katalizatorlar arzon, ishlab chiqarish texnikasi

sodda. Bunga mayda granula formalash va uni aktivlashtirishlar kiradi.
Formalash turli ko’rinishlari kiradi tabletkalash, ekstruziyalash,
granulalash. Boshlang’ich xom ashyoni aktivlash uchun tarkibidagi nordon va 
ishqoriylarni uzoq qayta ishlash bilan ajratish kerak bo’ladi.

---

14

Aktivlvnganda sanoat katalizatori yuzasi ortadi. Sanoat katalizatorlari 
uchun tabiiy beydellit, bentonit va boshqalar. Ular quyidagi aralashmalar: qum,
temir tuzlari, dala shpati, oxaktosh kiradi.
Tabiiy alyumosilikatlar masalan kaolin yuqori katalitik aktivlikka
quritishdan so’ng ega. 
Aktivlangan tuproqda SiO
2
miqdori ortadi, Na

2
O, CaO, MgO, Al

2
O

3 

ishqorlari esa kamayadi. Tuproqdagi Al miqdori kamayishining oldini olish
uchun alyuminiy tuzlari qo’shiladi. Bentonit tuprog’i asosida aktivlangan tabiiy 
katalizator vakuum distilyat krekinida avtobenzin olish uchun qo’llaniladi.

Ishdan maqsadi: uglerod oksidi suv bug’i bilan konversiyalash uchun
katalizator tayyorlash 


Ishni bajarilish tartibi: 25%-li ammiakni suvli eritmasi muntazam
aralashtirish davomida rN 7,8, xarorati 60
o
S kontsentratsiyasi 380 g/l bo’lgan 

temir nitrat eritmasidan cho’ktirish usuli bilan olingan temir gidroksididan

katalizator tayyorlanadi. Natijada ammiak selitra eritmasida Fe
2
O

3 

n H
2
O 

cho’kma hosil bo’ladi. Cho’kma eritmadan olinib, issiq suvda yaxshilab

yuviladi. Tarkibida 0,5% dan kamida nitrat ionlari ortmasligi kerak. 102 gr 
katalizator tayyorlash uchun 95 gr temir gidroksididan (tarkibida 64 gr FeO va
31 gr namlik bo’lgan), 4 gr CaO, 2 gr CuO ni (mol nisbatlari 
Fe
2

O

3
:CaO:CuO=1:1,5:0,125) yaxshilab xovonchada maydalaniladi. So’ngra 
olingan aralashmaga 25 gr suv quyiladi va 30 minut davomida aralashtiriladi.
Olingan massa granula shakliga keltiriladi. Granula 6 soat davomida 100
o
S

quritilib, so’ngra 6 soat davomida 450

o
S da pishtiriladi. Katalizator tarkibi 

Fe
2

O

3
-62,7%; CaO-33,3%; CuO-4%