O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent kimyo – texnologiya instituti “tasdiqlayman”

Ish bajarish tartibi: mexanik aralashtirgich va tomchilovchi voronka bilan
jixozlangan 5 litrli farfor stakanga 490ml alyuminiy nitrat eritmasi solinadi va katta 
tezlikda aralashtirilgan holda voronkadagi 715 ml ammiak eritmasi 30 minut davomida
quyiladi. So’ngra reaktsion aralashmani aralashtirilgan holda 1 soat davomida 420 ml 
nikel nitrat eritmasi qo’shiladi, qo’shib bo’lingandan keyin ham, 20-30 minut
davomida reaktsion eritma aralashtiriladi. Nikel ionlarini eritmada yo’qligini bilish 
uchun filtr qog’ozga shisha tayoqcha bilan eritmada bir necha tomchi tomiziladi va
ustiga dimetilglioksim qo’shiladi. Bunda fenolftalein bo’yicha kuchsiz ishqoriy 
reaktsiyani ko’rsatadi.
Nikel ionlari yo’qligi ishonch hosil qilingandan so’ng alyuminiy gidroksid va 

nikeldan iborat stakandagi cho’kmani aralashtirilib turilgan holda asta sekin yana

ozgina nikel nitrat eritmasi qo’shiladi. Bunda nikel ionlari borligini bilish uchun filtr 
qog’ozga 1-2 tomchi eritma va ustiga dimetilglioksim tomiziladi. Bunda hosil bo’lgan

---

9
rang 30 minut davomida yo’qolmasligi kerak, aks holda eritmaga yana ozgina nikel 

nitrat eritmasi qo’shiladi.

Aralashtirilgan holda, reaktsiya olib borilayotgan idishga 50

0
S gacha isitilgan 2-

2,5 litr distillangan suv solinadi va kechasiga qoldiriladi. Ertasiga cho’kmani
dekantatsiya yoki tsentrifugalash usuli yordamida yuviladi va difenilamin bilan nitrat 
ionlari borligi tekshiriladi. Buning uchun filtr qog’ozga shisha tayyoqcha bilan
namunadan bir necha tomchi tomiziladi va ustiga shisha tayoqcha yordamida 
dimetilglioksim eritmasidan ham, bir necha tomchi qo’shiladi. Agarda eritmada nikel
ionlari bo’lsa, ikki tomchi aralashgan yuzada qizil rang hosil bo’ladi. 
So’ngra cho’kmani Byuxner voronkasi yordamida filtrlanadi va namlik vaqtida 

cho’zinchoq yoki dumaloq shaklga keltiriladi va 125

0
S xaroratda qo’ritish shkafida 

qo’ritiladi. Hosil bo’lgan katalizatorni vodorod ishtirokida qaytariladi.