O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent kimyo – texnologiya instituti “tasdiqlayman”

Nazorat savollari 
1. Cho’ktirish usuli bilan qanday katalizatorlar olinadi?
2. Cho’ktirishga ta’rif bering. 
3. Reaktsiya uchun qanday asbob-uskunalar ishlatiladi?
4. Laboratoriya ishini qilishdan maqsad 
5. Metall katalizatorlarining sanoatda ishlab chiqarish
6. Katalizatorlarning issiqlikka bardoshliligi 
7. Kontakt massalarni cho’ktirish usuli bilan tayyorlash
8. Katalizator mustahkamligi qanday belgilar bilan aniqlanadi. 
9. Cho’ktirish usuli yordamida qanday katalizatorlar tayyorlash mumkin?
10. Katalizator selektivligi 


3-LABORATORIYa IShI 

OKSIDLI ALYuMOMOLIBDEN KATALIZATORINI 

TAYYoRLASh 

Kerakli reaktivlar, idishlar, asbob va uskunalari: 
11-alyuminiy oksid; 
Ammoniy paramolibdat (NH
4
)

6
Mo

7

O
24

4N

2
O

20%-li ammiak eritmasi; 

Katalitik trubka, tigel, eksikator, mufel pechi, elektr plita.

Ishdan maqsad: oksidli katalizatorlar tayyorlash usuli bilan tanishish va 
oksidli alyumomolibden katalizatorini reaktsiya uchun tayyorlash.

Ish yuzasidan nazariy ma’lumotlar: oksidli katalizatorlar tashuvchiga
yuttirish orqali tayyorlanadi. Reaktsiyani olib borish jarayonida katalizatorni 
tashuvchining g’ovaksimon xajmiga, ya’ni ichki diffuzion qismida va tashqi
sirtida Al
2
O

3

, silikagel va boshqa g’ovaksimon moddalar qo’llaniladi. Bunda
tanlangan katalizatorlari bo’lgan eritma shimdiriladi, so’ngra u quritiladi va 
qizdiriladi. Aktiv komponentni tashuvchida bir tekisda taqsimlanish uchun

---

10

quritish jarayoni maxsus rejim asosida olib boriladi. Hosil bo’ladigan oksidli
katalizator yuzasining kattaliklari bir qancha faktorlarga: oksidlarni va reaktsiya 
uchun ishlatiladigan dastlabki moddaning kimyoviy tabiatiga, oksidning
g’ovaksimon strukturasiga va uning tozalik darajasiga gaz muxitining tarkibi, 
qizdirish harorati va vaqti bog’liq.
Sa, Zn, Ti, Mn, Fe, Mo, Th oksidli spirtlarni, parafinlar, olefinlarni, 
tsikloalkanlarni,
geterotsiklik 
birikmalarni
degidrirlash 
reaktsiyalarida
katalizator vazifasini bajaradi. Sanoatda chiziqli va tarmoqlangan alkanlarni 
degidrirlab olefinlarni olish uchun katalizator sifatida oksidli alyumoxrom,
alyumomolibden, alyumoplatina qo’llaniladi.