Laboratoriya -27 alkaloidlarga xos tajribalar ajratilgan vaqt – 2 soat

Laboratoriya -27
ALKALOIDLARGA XOS TAJRIBALAR
Ajratilgan vaqt – 2 soat 


1-tajriba. Nikotinni tamakidan ajratib olish.
Kerakli asboblar: 1.Stakan, 200ml li. 2.Voronka. 3. Ajratkich voronka. 4. Konussimon kolba, 200-250 ml li.
Reaktivlar: Tamaki, sulfat kislota, 10%li eritma. 3.Natriy ishqori, 10%li eritma.
Ishning borishi.200-250 ml sig’imli konussimon kolbaga 10 g tamaki, sulfat kislotaning 10%li eritmasidan 100ml solib shtativda to’r ustida 10-15 minut qaynatamiz. Keyin sovutib burma filtr orqali filtrlaymiz. Filtratga ishqoriy muhit hosil bo’lguncha natriy ishqorining 10%li eritmasidan tomchilatib qo’shamiz. Neytrallangan filtratni ajratkich voronkaga quyib ustiga 50 ml xloroform qo’shib voronka og’zini yopib aralashtiramiz. 2-3 marta chayqatgach voronka jo’mragini yuqori ko’tarib turib jo’mrakni ochib bug’larini chiqarib yuboramiz va yana yopib 2-3 marta chayqatamiz. Aralashma ikki qavatga ajragach xloroform qavatini jo’mrak orqali ajratib olamiz. Xloroformga nikotin o’tganligini bilish uchun kapillyar yordamida 1 tomchi olib filtr qog’oziga tomizamiz yoki purkaymiz. Bunda qizil dog’ paydo bo’lishi xloroformga nikotin o’tganligidan dalolat beradi.


2-tajriba.Choydan kofein olish(1-usul)
Reaktiv va materiallar: quruq choy, 10%li tannin eritmasi, probirkalar, tigel, soat oynachasi.
Kofein- purin asosli hosila, u choy bargida va kofe daraxti mevasi mag’zida ko’p bo’ladi. Tigelga 0,3-0,5 g quruq choy solib, ustini soat oynachasi bilan yoping va tigelni asta qizdiring. Dastlab suv bug’i, so’ngra kristall holida soat oynasi yuzida qirovsimon kofein yig’iladi. Olingan kristallarni qirib olib, 2 ml suvda eriting. Eritmaga 10%li tannin eritmasidan bir necha tomchi tomizing. Kofein-barcha alkaloidlar singari tannin bilan suvda erimaydigan oq cho’kma hosil qiladi.
3-tajriba. Choydan kofein olish(2-usul)
Kofein (1,3,7-trimetil-2,6-dioksipurin)-purinning asosiy hosilalaridan biridir. Uning miqdori choy bargida 3%-ga, kofe donida 1,5%-ga yetadi.
Kofein meditsinada yurak faoliyatini qo’zg’atuvchi modda sifatida ishlatiladi.
Xom ashyo va reaktivlar : Choy yoki choy kukuni - 50g, мagniy oksidi-25g, хloroform -150 ml, хlorid kislota, vodorod peroksid, kofein va ammiak.
Ishning borishi: Kukun holatida maydalangan choyga yoki choy kukuniga magniy oksidining quyqasi (150ml suvda 25g MgO), 250ml suv quyiladi so’ngra 10-15 min qaynatiladi. Suvli eritma qatlami (tamponi) orqali o’tqaziladi. Qaynatish yana 2 marotaba 150 ml dan toza suv bilan qaytariladi. Yig’ilgan suv eritmasini 25 ml suyultirilgan sul’fat kislota bilan (kongo yordamida kislotali sharoiti tekshiriladi) kislotali holatga keltiriladi va uchdan bir qismigacha suv hammomida bug’latilib quyuqlashtiriladi. Issiq holdagi eritma burmali fil’trdan o’tkaziladi va 5 marta xloroform bilan ekstraktsiya qilinadi. Har bir ekstraktsiyaga 30 ml dan erituvchi sarflanadi. Xloroformli ekstraktni avvalo bir necha millilitr suyultirilgan ishqor, so’ngra shuncha miqdordagi suv bilan yuviladi. erituvchi suv hammomida haydaladi. Qoldiqdan tozalanmagan kofein olinadi. Va 8-10 ml qaynoq suvdan qayta cho’kmaga tushiriladi.
Unumi 0,8-1 g. Kofein ingichka oq, yaltiroq ignasimon kristallga aylanadi: suyuqlanish darajasi 234⁰C
4-tajriba.Kofeinni quruq choydan xaydab olish.
Ishning borishi. Bir qism maydalangan choy soatning shisha qopqoqchasiga solinadi va uni ikkinchi soatning shisha qopqoqchasi bilan yopiladi. Ehtiyotlik bilan qizdirilganda kofeinning haydalayotganini kuzatish mumkin. U yuqoridagi shishada uzun, biroz ranglangan igna holatida to’planadi.
Sifat reaktsiyalari. 10 mg kofeinga 10 tomchi 5%-li vodorod peroksid, 1 tomchi 25%-li xlorid kislota quyiladi va suv hammomida bug’latiladi. Qoldiq ikkiga bo’linadi.
Birinchi qismi shu zahotiyoq ozgina miqdordagi ammiakning suvli (tetrametiloksantinning ammoniyli tuzi hosil bo’lganligini isbotlash uchun) eritmasi bilan namlanadi. Bunda qirmizi rang hosil bo’ladi.
Ikkinchi qismiga uch tomchi suv va 5 ml kodein qo’shiladi. Bunda to’q zangori-ko’k rang hosil bo’ladi.
5-tajriba. Alkoloidlar va ular tuzlarining
erituvchilarga munosabati
Reaktiv va materiallar; 1%li o’yuvchi natriy eritmasi, xloroform, 1%li
pikrin kislota eritmasi, sulfat kislota (1;1); probirkalar, shisha oynachasi, pipetkalar.
1.Suvda eruvchanligi. Probirkaga 5ml suv va 1ml 1%li xiningidroxlorid eritmasidan quying. Hosil bo’lgan eritmaning 1ml ini boshqa probirkaga olib, ustiga shuncha miqdor o’yuvchi natriy eritmasidan qo’shing. Suvda erimaydigan oq rangli cho’kma hosil bo’ladi. Bu erkin holdagi alkaloid xinindir.
2. Xloroformda eruvchanligi. hosil qilingan cho’kma holidagi xininga 4ml xloroform qo’shib, probirkadagi xinin, suv va xloroformni chayqatib turib aralashtiring, so’ngra tindiring. Ikki qatlam hosil bo’ladi. Pipetka yordamida suv qatlamidan 1 tomchi olib, shisha oynachaga tomizing, ustiga 1 tomchi pikrin kislota eritmasidan qo’shing. Bunda xarakterli oq cho’kma hosil bo’lmaydi, chunki xinin xloroformda erib, o’sha qatlamga o’tib ketadi.
Probirkadagi aralashmaga 3 ml sulfat kislota qo’shib, aralashtiring va hosil bo’lgan aralashmani tindiring. Xloroform ustidagi kislotali eritmadan 1 tomchi olib, shisha oynachaga tomizing va ustiga 1 tomchi pikrin kislota eritmasidan qo’shib tajribani takrorlang cho’kma hosil bo’ladi. Bu hodisalarning sababini tushuntiring va daftaringizga yozing.