O`zbеkiston rеspublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi tеrmiz davlat univеrsitеti tabiiy fanlar fakultеti

Иш учун зарур жиҳозлар: Микроскоп, буюм ва қоплагич ойналар, 
спирт лампа, томизгич, спирт, физиологик эритмалар (ош тузининг 0,9 % ли 
эритмаси), пахта, слайдлар, препаратлар, ҳужайра ва тўқима тасвирланган 
таблицалар ва диафильмлар. 
Назарий тушунча. Ҳужайра инсон организмининг такомиллашиши, 
тузилиши ва яшаш жараёнлари ҳамда ирсий белгиларини ўзида 
мужассамлаштирган тузилмадир. У ҳаёт давомида, моддалар алмашинувида 
иштирок этиш туфайли доимо кўпайиб, янгиланиб туради. Ҳужайралар 
орасида ҳужайралараро модда жойлашган, бу модда суюқ ёки дирилдоқ 
ҳамда зич ҳолдаги асосий модда ва турли толалардан ташкил топган.
Ҳар бир ҳужайра ташқи томондан уни ўраб турган қобиқ, яъни 
мембранадан ва унинг ичида жойлашган протоплазмадан ташкил топган. 
Протоплазма деганда, унинг ичидаги ҳамма қисмлари, яъни цитоплазма, ядро 
ва қобиқ тушунилади. Цитоплазма қисмида гиалоплазма, органеллалар ва 
ҳужайра киритмалари бўлади. Ядро асосан хроматим, ядроча ва 
кариолимфадан ташкил топган. Цитоплазмадаги органоидларга муайян 
вазифани бажаришга ихтисослашган ҳужайра маркази, митохондриялар, 
эндоплазматик тўр киради. Ҳужайра киритмаларига оқсиллар, ёғ томчилари, 
пигмент ҳужайралари, секретлар ва бошқалар киради.
Цитоплазма асосан ярим суюқ қонсистенциядаги майда доначалардан 
ташкил топган бўлиб, унинг ичида ядро ва органеллалардан ташқари 
моддалар алмашинувида иштирок этувчи моддалар учрайди. Буларга 
оқсиллар, ёғлар, углеводлар, органик моддалар, сув, липидлар, нуклеин 
кислоталар киради. Ҳар бир қуритилган ҳужайра таркибида ўртача 50-80 % 
оқсил, 1-5 % углеводлар, 5-9 % ёғ, 2-3 % липидлар, қуритилмаган ҳужайрада 
эса 75-85 % сув бўлади. 
Барча орган ва тўқималар ҳужайрасининг цитоплазмасини ташқи 
муҳитдан уч қаватли ташқи қобиқ (цитоплазма ёки плазмолемма) ажратиб 
туради. Унинг ўртача қалинлиги 1,75 мм. га тенг. Қобиқнинг икки чет қавати 
оқсилдан, ўрта қавати ёғсимон моддадан иборат. Цитоплазманинг асосий 
вазифаси ҳужайрага керакли озиқ моддани ўтказиб, кераксизларини 
ташқарига чиқариб, емириб, ҳужайра бутунлигини ва ҳаёт фаолиятини 
таъминлаб туришдан иборат.