O`zbеkiston rеspublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi tеrmiz davlat univеrsitеti tabiiy fanlar fakultеti

Кичик қон айланиш доирасининг томирлари. Кичик қон айланиш 
доираси томирлари ўпка артерияси ва ўпка веналари системасидан иборат, 
ўпка артерияси (а.pulmonalis) йирик артерия бўлиб, узунлиги 6 см, диаметри 
3 см келади. У юракнинг ўнг қоринчасидан бошланиб, ўнг ва чап  тармоққа 
бўлиниб, сўнг ўпкага боради. Ўнг тармоғи учга, чап тармоғи иккига 
бўлинади. Ўпка артериясининг тармоқлари бронхлар билан бирга ўпка 
альвеолаларигача боради. Альвеолалар деворида қалин капиллярлар тўрини 
ҳосил қилади. Шу ерда қон билан альвеолалар ўртасида газлар алмашинади. 
Альвеолаларда капиллярлар вена капиллярлари ҳосил қилади. Капиллярлар 
венулалар, улар бирлашиб веналар сўнг тўртта йирик ўпка венаси ҳосил 
бўлади. Бу веналар ўпкалардан юракнинг чап бўлмачасига кислородга бой 
артериал қон олиб келади. Бронхлар ва ўпка тўқимаси катта қон айланиш 
доираси бўйлаб келаётган қон билан таъминланади. 
Шундай қилиб, ўпкаларда икки хил томирлар системаси: функционал 
кичик доира томирлари ва озиқлантирувчи катта доира томирлари бўлади. 
Катта қон айланиш доирасининг артерия томирлари. Аорта ва 
унинг тармоқлари. Аорта (aorta) организмдаги йирик артерия бўлиб, 
юракнинг чап қоринчасидан бошланади ва уч қисмга: кўтарилувчи аорта, 
аорта ёйи ва тушувчи аортага бўлинади. Аортанинг юракдан чиқиш жойи 
бир оз кенгайган бўлиб, аорта пиёзчаси дейилади. Бу ердан юракнинг ўнг ва 
чап тожсимон артерияси чиқади. Сўнгра аорта ўнгга ва бир оз юқорига қараб 
йўналиб, аорта ёйи ҳосил қилади. Аорта ёйи орқага ва пастга, чапга – 
умуртқа поғонаси томонга қараб йўналади ва аортанинг тушувчи қисмини 
ҳосил қилади. Бу қисм кўкрак ва қорин аортасига бўлинади. Аортанинг 
кўкрак қафасида жойлашган қисми кўкрак аортаси деб аталади.
Қорин аортаси 4-бел умуртқаси олдида иккита йирик тармоққа - 
умумий ёнбош артерияларига бўлинади. Бу иккита артериянинг ўртасидан 
жуда ингичка томир пастга йўналган бўлиб, думғазанинг ўрта артерияси деб 
аталади.