O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand veterinariya meditsinasi instituti

6-laboratoriya mashg‘uloti mavzusi

OLTINKO’ZNI LABORATORIYA SHAROITIDA KUPAYTIRISH

( 2 soat)
Kerakli jihoz, reaktiv va asbob uskunalar:

Biolabaratoriyaning jixozlari.oltinko’z, slaydlar, jadvallar va kitoblar.

O‘rganish ob’ektlari: Oltinko’zni laboratoriya sharoitida kupaytirish
Oltinko‘zni ko‘paytirish texnologiyalari

1

2

15-rasm. 1-Oltinko‘z shakllari:

a – lichinkasi; b-tuxumlarini joylanishi; v-yumaloq pilladan ochib

chiqayotgan zot; g-etuk zoti; 2-oltinko‘zning katta yoshdagi lichinkasi

ko‘sak qurtiga xujum qilmoqda

Oltinko‘z urchitish texnologiyasi quyidagi jarayonlarni o‘z ichiga oladi: lichinkalar uchun ozuqa tayyorlash, tuxumlarni inkubatsiya qilish, lichinka va etuk zotni tarbiyalash, tuxum olish va ularni yig‘ishtirish, biomaterialni saqlash. Substratdan ajratilgan oltinko‘z tuxumlarini 25° harorat va 80% nisbiy havo namligida 2-3 kun tutiladi. Bunday sharoitlarda lichinkalar 4-5 kunda ochib chiqadi. Qurt chiqishidan bir kun oldin (yakkalatib o‘stirish uchun) tuxumlar katakli sadkalarga joylashtiriladi yoki yarim litrli shisha bankalarda guruhlab o‘stiri-ladi. Oltinko‘z qurtlariga kannibalizm (bir-birini eb qo‘yish) xosdir. SHuning uchun bu hasharotni ko‘paytirishda yakka-yakka qilib maxsus uyali sadkalarda o‘stirish yoki ma’lum «qurbonlar» bilan guruhli o‘stirish usuli ishlatilishi mumkin. YAkka o‘stirish usuli maxsus jihozlarni talab etib, qimmat bo‘lganligi sababli guruhli o‘stirishni ta’riflab o‘tamiz.

Oltinko‘z qurtlarini guruhli usulda o‘stirish uchun muayyan qoidalarga rioya etish talab qilinadi. Ozuqani mo‘l-ko‘l qilib berish kerak. Laboratoriyadagi sharoit qurtlar uchun hamisha optimal bo‘lishi lozim: harorat 20-27°, havo namligi 50-70%. Qurtlarni guruhlab parvarishlash kannibalizmdan to‘liq holi qila olmaydi, shuning uchun ularni yarim litrli shisha bankaga 50 tadan oshirmay joylash shart. Har bir bankaga 100-200 tagacha hasharot joylashtirilsa, zichlik oshishi oqibatida qurt chiqishi 18-20% kamayadi. Oltinko‘zlarni qurtlik davrida tar-qatish ko‘zda tutilganida uni guruhlab boqish yaxshi samara beradi.

Biolaboratoriya va biofabrikalarda oltinko‘zni ommaviy tusda urchitish borasidagi muammolardan biri – qurtlarni ozuqa bilan ta’minlash masalasidir. O‘zbekistonda oltinko‘zni boqish uchun mum kuyasi, hamda don kuyasi tuxumidan (sitotroga) foydalaniladi.