O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi samarqand davlat universiteti psixologiya nazariyasi va amilyoti kafedrasi

4. K. Rodjersning shaxs nazariyasi 
 
 
K .Rodjersning shaxs nazariyasi boshqa psixologlardan keskin farq 
qiladi.
Rodjers shaxs nazariyasini uchta prinsip bo‗yicha yoritdi:
1)
inson xulq-atvorini ob‘ektiv kuzatishlar orqali tushunish 
mumkin, shaxs esa sub‘ektiv idroki va voqelikni bilishi orqali baholaydi.
2)
inson o‗z taqdirini o‗zi belgilaydi, tanlov va qaror qabul qilishda 
erkin;
3)
inson o‗z tabiatiga ko‗ra mehribon va o‗zini o‗ziga kamol 
toptirishga intiluvchan.

---

134
Men tuzilmasida har xil qadriyatlar kiradi: 1) bilvosita organizmda 
kechadi ("Men o‗z ota-onamni inson sifatida idrok etaman") va
2) boshqalarda introesirlovchilar xususiy, bilvosita idrok etishga sabab 
bo‗ladi (" Men o‗z xulq-atvorimni qoniqmagan holda idrok etaman‖). 
 
Men konsepsiyasi xarakterlovchi jihatlari:
1)
Barcha shaxs xususiyatlari Men konsepsiyada o‗z aksini topadi 
(jismoniy, sotsial, seksual, tuyg‗u va emotsiya, tab va psixologik qirralar va 
boshqalar);
2)
Men-konsepsiyaning qismlari o‗rtasida tuzilmaviy va tiplar 
bo‗yicha bog‗lanish mavjud;
3)
kongruentlik-nokongruentlik, ya‘ni Men-konsepsiya insonning 
real kechinmalarini muvofiq/ nomuvofiqligidir.
4)
Himoya yoki kuch Men konsepsiyaning mos emasligini 
ifodalaydi;
5)
Zo‗riqshlar, ya‘ni himoya pozitsiyasida qayd etish oqibatidagi 
holat;
6)
O‗zini o‗zi hurmatlash darajasi yoki barcha xususiyatlari 
bo‗yicha o‗zini qabul qilish;
7)
Faol tushuvchi axborotlardan kelib chiqib o‗zini baholash 
qobiliyati.
Shaxs markazlashgan psixoterapiyaning asosiy prinsipi:
1)
Klient haqidagi faqat faol axborotlar foydalaniladi;
2)
Psixoanalizning zarur atributlari inkor etiladi, ular empatiyani 
yaqinlashuvi va o‗rnatilishiga xalaqit beradi. O‗zaro ta‘sirlashuv ―yuzma 
yuz‖ amalga oshiriladi;
3)
Talqin, baholash va maslahatlar mavjud emas;
4)
Klientga shartsiz ijobiy munosabatdan tashqari so‗ngra salbiy 
emotsiyaga yo‗l qo‗yiladi;
5)
Klient terapevtdan mustaqil, avtonom;
6)
Natijalar ongning kengaytirishga xizmat qiladi.
7)
Psixoterapiyada qadriyat va ideallarning muhimligi qayd etiladi.
R.Meylining shaxs xislatlari
1.
O‗ziga ishonish - ishonchsizlik.
2.
Aql-zakovat bilan mulohazalash - tor fikrlovchi.
3.
Ongli dunyoqarash - kelajakni o‗ylamaslik.
4.
Mulohaza qilish, o‗zini tuta bilish, barqarorlik - soxtalik, tez 
beriluvchanlik.
5.
Xotirjamlik - tajanglik.
6.
Ko‗ngilchanlik - ayyorlik, surbetlik.
7.
Yaxshilik, sabr-toqatlilik - xudbin, o‗zboshimchalik.

---

135
8.
Do‗stona, gapga kiradigan, epchil - bir narsaga qattiq yopishib 
oladigan, zolim, maydagap.
9.
Samimiylik, ko‗ngilchanlik - yovuzlik surbetlik.
10.
Haqiqatparvarlik - haybarakachilik.
11.
Irodalilik - irodasizlik.
12.
Sof vijdonlilik, tartiblilik - vijdonsizlik, betartiblik.
13.
Izchillik, mantiqiylik, intizomlilik - oqibatni o‗ylamaslik, 
tarqoqlik.
14.
Ishonchlilik - ishonchsizlik.
15.
Ulg‗ayish - organizmning yetilmay qolishi.
16.
Odoblilik - odobsizlik.
17.
Kirishimlilik - odamovi.
18.
Quvnoqlik - g‗amginlik.
19.
Maftunkorlik - ixlosi qaytganlilik.
20.
Dilkashlik - pismiq.
21.
Faollik - sustkashlik.
22.
Mustaqillik - konformlilik
23.
Ekspressivlik - vazminlik
24.
Xilma-xil qiziqishlar - tor qiziqish.
25.
Ta‘sirchanlik - sovuqqonlik.
26.
Jiddiylik - betayinlik.
27.
Halollik - aldamchilik.
28.
Tajovvuzkorlik - oq ko‗ngillilik.
29.
Tetiklik - quvnoqlik.
30.
Optimizm - umidsizlik (pessimizm).
31.
Botirlik - qo‗rqoqlik.
32.
Oliy himmatlilik – ziqnalik;
33.
Erkinlik - tobelik.