O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand veterinariya meditsinasi instituti

Tuplanish. Poyacha o‘sib 3-4 barg hosil qilganda u biroz o‘sishdan to‘xtaydi. Shu davrda poyachaning er ostki bo‘g‘imlaridan qo‘shimcha ildizlar va poyalar paydo bo‘ladi. Odatda qo‘shimcha poyalar va ildizlar er betiga yaqin joylashgan poyachaning er ostki bug‘imida paydo bo‘ladi. Poyachaning shu, er ostki bo‘g‘imiga tuplanish bo‘g‘imi deyiladi. Tuplanish bo‘g‘imi o‘simlikning xayot markazi xisoblanadi. Chunki undan qo‘shimcha poyalar va ikkilamchi asosiy ildizlar paydo bo‘ladi. O‘simlikning rgani rivojlanishi va hosildorligi anashu tuplanish bo‘g‘imning zararlanmasdan saqlanishiga bogliq. Ayniqsa kuzgi ekinlarda ularning sovuqqa chidamliligi tuplanish bo‘gimining joylanishi chuqurligiga bogliq. Kuzgi bug‘doy bir tupda 4-5 tadan, 20-30 ta va undan xam ko‘p poya hosil qilishi mumkin. Baxorgi bug‘doy kamroq 3-7 tagacha poya hosil qiladi. Bir tupdagi hosil bo‘lgan poyachalarning soniga umumiy tuplanish deyiladi. Lekin bu poyalarning xammasi boshoq hosil qilmasligi va hosildorlikda ishtirok qilmasligi mumkin shuning uchun bir tup o‘simlikda boshoq hosil qilgan va hosil olishda ishtirok qilgan poyalar soniga unumli tuplanish deyiladi.
Kuzgi ekin bahorgi ekinlarga nisbatan ko‘p tuplanadi. Bug‘doy, arpa sug‘oriladigan erlarda, lalmi erlarga nisbatan ko‘p tuplanadi. Kuzgi navlar, tariq, sholi ko‘p tuplanadi (bir tupda 5-10 ta ba’zan undan xam ko‘p poya hosil qiladi.) Makkajo‘xori bizning sharoitimizda tuplanmaydi, lekin ba’zi bir navlari 1 ta 2 ta bachki qo‘shimcha poyalar hosil qilish xususiyatiga egadir.
Nay o‘rash (poya o‘sishi) -. Don ekinlari tuplanish paytida poyasi, bo‘g‘im oraliqlari va gulto‘plami boshlang‘ich xolatda bo‘lib, barg poyaning ichida joylashganligi uchun ko‘zga ko‘rinmaydi. So‘ngra poyacha o‘sa boshlaydi, uning o‘sishi bo‘g‘im oraliqlarining uzayishi xisobiga bo‘ladi. Buning natijasida tuproq betida poyachaning birinchi bo‘g‘imi ko‘zga ko‘rinadi. Shu davrdan boshlab o‘simliklarning nay o‘rash davri boshlanadi. Birinchi bo‘g‘im oralig‘idan keyin ikkinchi, uchunchi va boshqalar o‘sa boshlaydi.