O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand veterinariya meditsinasi instituti

Ildiz majmuasi. Ildizi sachoq ildiz popuksimon bo‘lib, erga 100-120 sm va undan ham chuqur kirib boradi. Biroq ildizning asosiy qismi erning xaydalma qatlamida joylashgan bo‘ladi. Ildizi ikki xil; murtak yoki birlamchi va asosiyyoki ikkilamchi ildizlardan iborat bo‘ladi. Murtak ildizi urug‘ unib chiqish davrida hosil bo‘lib, birinchi guruh donli o‘simliklarda 3 tadan 8 tagacha, ikkinchi guruh donli
o‘simliklarda faqat rganic‘ladi.

1-rasm Bug‘doyning tuplanishi: 1-don; 2-murtak ildizlari; 3-tuplanish 6o‘g‘ini; 4-qo‘shimchaildizlar; 5-asosiy poya;6-qo‘shimcha yon poyalar o-o. Tuprokbeti.

Asosiy ildizlar keyinroq, poyaning yer ostki bo‘g‘imlaridan paydo bo‘ladi. Bundan tashqari baland poyali donli o‘simliklarda (makkajo‘xori, jo‘xori) poyaning er ustki bo‘g‘imlaridan ham ildizlar paydo bo‘ladi. Bular tayanch yoki xavo ildizlar deb ataladi.

Murtak ildizchalar paydo bo‘lgandan so‘ng poyacha o‘sa boshlaydi, u ham donning po‘stini yorib tuproq betiga yorug‘likka chiqadi, qobiqli don (arpa, suli) larda poyacha oldin donni o‘rab turgan qobig‘i ostidan o‘tib, donning uchidan er betiga chiqadi, qobiqsiz donlarda poyacha donning ostki qismida murtak joylashgan erdan paydo bo‘ladi (2.2-jadval).
Poyasi poxol, somon bo‘lib ichi bo‘sh yoki g‘ovak parenxima bilan to‘la bo‘ladi. Past bo‘yli donli o‘simliklar 6-7, baland poyali donli o‘simliklar esa 20-25 ta bo‘g‘im oraliqlariga ega bo‘ladi.
2-jadval
Murtak ildizchalar soni

O‘simliklar	Murtak ildizchalarni soni	Poyachaning paydo bo‘lishi
Suli	3	Don qobig‘I ostidan o‘sib, uning yuqori qismida paydo bo‘ladi
Arpa	5-8	Bu xam
Bug‘doy	3-5	Donning ostki qismida murtak joylashgan eridan paydo bo‘ladi.
Javdar	3-5	Bu ham
Makkajo‘xori	4	Bu ham
tariq	1	Bu ham
sholi turlari	1	Bu ham