O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand veterinariya meditsinasi instituti

OZUQALARNI TASNIFLASh. Ozuqalarga to’g’ri tasnif berish uchun uning nomi aniq va ilmiy asosda ta’riflanishi lozim.
Umumiy xususiyatlarini belgilovchi ko’rsatkichlariga ko’ra ozuqalar guruhlarga ajratiladi.
Ozuqalarni tasniflashda o’lchov (hajm) birligidagi ozuqa moddalar energiyasi konsentrasiyasi va quruq modda miqdori e’tiborga olinadi (V. Dalakyan va boshqalar, 1980).
DAG’AL OZUQALAR. Dag’al ozuqalarning 1 kg da 0,5 kg dan kam bo’lmagan hazmlanuvchi to’yimli moddalar (0,65 ozuqa birligidan ortiq emas) va quruq moddaga nisbatan 19% dan ortiq xom kletchatka bo’ladi.
Pichan - tabiiy ochiq havoda o’rilgan va quritilgan o’t. Nam-ligi 17% dan ortiq bo’lmasligi kerak. O’zbekistonda bu ko’rsatkich amalda 25-10% bo’ladi, 14-17% namlik maqbul hisoblanadi.
Poxol - don yoki urug’ni yig’ishtirib olgandan keyin qoladigan donli va dukkakli ekinlarning o’rilgan va quritilgan vegetativ massasi. Odatda poxolda 35-40% va ortiq xom kletchatka bo’ladi. Unda karotin va fosfor oz bo’ladi. Doni yig’ishtirib olingan makkajo’xori va jo’xorining yarim quruq poyalari ham shunga kiradi.
Somon - ezib maydalangan poxoldir. Bu donni molotilka yoki traktor (ot-ulovda) yanchilganda hosil bo’ladi. Somonni hayvonlarga ozuqa sifatida yoki qurilishda ishlatiladi.
To’pon - don yanchilganda va tozalanganda chiqadigan chiqindi. U poya, barg, urug’ po’stlari, rivojlanmagan don, begona o’tlar urug’lari, po’stloqlar, puch donlar va boshqalardan iboratdir.
Pichan uni - yanchib maydalangan pichan. Dukkakli o’tlardan tayyorlangan yuqori sifatli pichan uni protein, karotin va vitamin D ga boy bo’ladi va buzoqlar, parrandalarga beriladi.
O’t uni - sun’iy quritilgan yosh o’t. Quritishda (600-800S) bir necha minutda ko’k massa harorati 90-100S ga yetadi. Hazmlanuvchi to’yimli modda kam o’zgaradi. Namligi 8-13% bo’lishi mumkin. Karotin miqdori 180-250 mg/kg. Rangi to’q yashil yoki yashil.
SERShIRA (SERSUV) OZUQALAR. Sershira ozuqalar tarkibida tabiiy (o’simlik) shirasi 40% dan ortiq bo’ladi.
Ko’k o’t - o’simlikning yer usti qismi, ya’ni barg, poya, novda, ayrim vaqtlarda-gulto’plam va urug’ tugunchalaridir. Bu o’sib turgan yoki o’rilgan ozuqabop o’simlik bo’lib, ko’p miqdorda ko’k massaga egA*.
Silos - hayvonlarga berish uchun konservalangan sershira ozuqa bo’lib, u biologik yo’l (shakar sut, qisman sirka bijg’ishi natijasida organik kislotalarga aylanishi) yoki mineral kislotalar yoki fumigantlar yordamida tayyorlanadi.
Senaj - o’tlardan tayyorlangan ozuqA*. U massa namligini «fiziologik quruq» muhit holatiga keltirib, inshootda havo va suvdan to’liq himoyalangan xolda saqlash yo’li bilan konservalanib tayyorlanadi.