O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti pedagogika fakulteti

«Juba - juba» o‘yini. 
Bu o‘yin «chittigul» kabi ijro etiladi. Bolalar bir-birlarining kaftlariga 
kaftlarini urib qarsak chalishadi, qaysi bolaning qo‘li noto‘g‘ri tegsa, o‘sha bola engilgan hisoblanadi. 
O‘yinda quyidagicha qo‘shiq aytiladi:
 
 
Juba - juba, anda juba. 
Dushanbega bormayman,
Kosa tovoq yuvmayman.
Kosa - tovoq sirpanchiq,
Poezd o‘yini. 
Bolalar bir-birlarining orqasidan ushlashadi va poezd kabi harakatga kelishadi. 
Parovoz bo‘lgan bola qo‘shiq aytadi, qolgan bolalar parovoz kabi ovoz chiqarishadi:
 
Parovoz : Poezd kelyapti, 
Yo‘ldan qochinglar.
Ezib ketadi,
Bosib ketadi.
Vagonlar: Pu-u, pu-u, pu-u, pu-u,
 
Bolalar o‘yinlaridan yana biri 
hukmlagichlar
bo‘lib tabiat hodisalari va jonzotlarga nisbatan aytiladi.
Qaldirgochga
... 
 
Qaldirgoch, qanoting yetti quloch. 
Borasan - kelasan,
Umay momom soqqinami?
Ko‘zlari baroqqinami? 
Bola termalari. 
Bola hayotida qo‘shiq, o‘yin, mashg‘ulotlardan tanaffus bo‘lmaydi. Yuqorida 
keltirib o ‘ tilagn qo‘shiqlardan ham mukammalroq voqealari murakkabroq qo‘shiqlar bor. Biz 
ularni xususiyatlaridan kelib chiqib, afsonaviy qo‘shiqlar, voqeaband balo termalari deb atasak 
ham bo‘ladi. Negaki, bolalarning jo‘shqinligi va izlanuvchanligi, sabrsizligi va harakatchanligi 
to‘lib toshgan luarning sermahsul fantaziyasi bilan ham yo‘g‘rilgan. o ‘ zbek bolalari aytadigan 
«Osmondagi oy», «Asakaning yo‘lida» singari qo‘shiqlar diolog shaklidagi qo‘shiqlar sarasiga 
kiradi. 
-Osmondagi oy, Saydazim boy, Nima eyapsan? 
-Olma yeapman. 
-Olmangdan tashla 

---

172 
-Acham urushadi. 
-Achang o‘lsin. 
-Xudo saqlasin. 
-Hovlingni supur, Lo‘li o‘ynasin, Qozoningni yuv, Go‘ja qaynasin. 
O‘zi kichig-u, ichida qancha xalq hikmati borligiga diqqat qiling: olma eyayotgan kishining 
davlati Toshkentdagi mashhur savdogar Saydazimboynikidan kam emas, Qizg‘anchiq «acha»ning 
boridan yo‘g‘i yaxshi; hovli supurilsa to‘y buladi, tuyda lulilar o‘yin ko‘rsatishadi; qozon 
yuvilishining ham xosiyati bor - ichi to‘lib, ovqat qaynaydi. Ovqatning ham gujasi qaynasin (palov, 
shovla, xalim pishsin deyayotgani yo‘q!) Negaki, faqat guja qaynasagina bolalar to‘yib-to‘yib icha 
oladilar. «Tepdim sandiq ochildi» qo‘shiqlari voqeband qissa tariqasida aytiladigan qushiqlardan 
biridir. Bu qo‘shiqning bir necha variantlari to‘planib, Elbek tomonidan nashr ettirilgan. 
Tilla sandiq ochildi, 
Tagiga bodom sochildi. 
U bodomni terolmay, 
Qanotlari qoqildi. 
Qanot bering uchaylik, 
Oq saroyga tushaylik 
Qo‘shiq 24 yo‘ldan iborat va o‘yinning sharti ham bayon qilingan. Qo‘shiqda bola 
fantaziyasi e’tiborga olingan. Bunday qo‘shiklar bolalar qo‘shiqchiligining takomillashmagan yuqori 
darajadagi shakllar bo‘lib, qo‘shikchilikning avvalgi yoki keyinchalik quriladigan mayda termalari 
bosqichini o ‘ tgandan keyingina yuzaga kelgan deyish to‘g‘ri bo‘ladi.