O'zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti raqamli texnologiyalar fakulteti “dasturiy injiniring” kafedrasi 70610101 – «kompyuter ilmlari va dasturlash texnologiyalari»

I LINUX OPERATSION TIZIMI ASOSIDA TARMOQNI ADMINSTRATORLASH

1. 
   Linux operatsion tizimini serverlarda o’rnatish va sozlash
   

Mandriva corporate server 4.0 Tarmoq operatsion tizimini va tarmoq xizmatlari. Linux operatsion tizimida bir nechta sohaga oid ishchi stollar bilan ishlash imkoniyati mavjud. Bu ishchi stollar virtual ish stollari deb ataladi. Linux Mandriva dasturi 2005-yil 7-aprelda Mandrakesoft kompaniyasi o'z nomini Mandriva deb o'zgartirishi asosida yaratilishiga turtki bo'ldi. Asosiy maxsulot Mandriva - Mandrakelinux — Mandriva Linux nomini qabul qildi. Linux Mandriva OT ni o'rnatish uchun Linux Mandriva OT diski yoki disk nusxasi kompyuterda joylashgan bo'lishi talab qilinadi. Virtual mashinani (Virtual Box ni) ishga tushirib uning ichida, virtual mashina yaratiladi va OT nusxasi joylashgan joy ko'rsatiladi. Linux operatsion tizimini o'rnatishda Virtual Box virtual mashinadan foydalandim. Linux Mandriva operatsion tizimini o' rnatilish jarayonini to' liq tavsifini ilova qismida ko'rishimiz mumkin.

2. 
   Tarmoqda foydalanuvchilarni boshqarish
   

Linux Operasion tizimi haqiqatda ham ko'pfoydalanuvchili tizim xisoblanadi. Foydalanuchi o'z mashinasidan foydalanishi uchun avvalambor uning o'ziga tegishli bo'lgan foydalanuvchi yozuvi bo'lshi kerak. Ushbu yozuda foydalunvchi paroli va logini va eng asosiy unga tegishli bo'lgan xuquqlar klassifikasiyasi joylashgan bo'ladi. Qo'shimcha xuquqlar va cheklovlarni foydalanuvchi yaratilish jarayonida bevosita tizim administratori tomonidan berilib o'tiladi.

Foydalanuvichlarni boshqarish uchun qo'shimcha imkoniyatlardan foydalanish mumkin. Masalan UserDrake dasturi orqali tizim administratori o'ziga tegishli bo'lgan tizim tarkibiga kiruvchi barcha foydalunvchi yaratib ular ustidan monitoring olib borishi mumkin.

UserDrake dasturi



Foydalanuvchini yaratish.
Yuqoridagi rasmlardan ko'rinib turibdiki nafaqat foydalanuvchilar balki guruxlarni xam boshqarish mumkin. Ushbu xolatda bitta foydalunvchi mavjud. Mazkur foydalanuvchi yaratilgan so'ng uni kerakli guruxga kiritib qo'yish uchun quyidagi amal bajariladi.



Gurux yaratish

Guruhga turli xuquqlar berish

Kerakli foydalanuvchini tanlab AddGroup tugmasini bosamiz va foydalanuvchini qaysi guruxga kiritmoqchi bo'lsak usha guruxni ro'yxatdan tanlaymiz va OK tugmasini bosamiz.

3.