Oʼzbekiston respublikаsi oliy vа oʼrtа mаxsus tа’lim vаzirligi sаmаrqаnd iqtisodiyot vа servis instituti «turizm» kаfedrаsi

Alean tizimi – Rossiya Internetida paydo bo'lgan loyiha bo'lib, u tufayli sayyohlik agentliklari, turoperatorlar va turar joy ob'ektlari yagona texnologik tarmoqqa birlashgan. Endi siz to'g'ridan-to'g'ri Qrimda, Krasnodar o'lkasida, Moskva viloyatida, Rossiyaning markaziy qismida va chet elda joylarni bron qilishingiz mumkin. Bir necha soniya ichida har qanday mijozning savoliga javob topishga yordam beradigan qulay ma'lumot qidiruvi mavjud. Barcha o'zgarishlar darhol tizimga kiritiladi. Mehmonxona mavjudligi haqidagi ma'lumotlar har bron qilingandan so'ng avtomatik ravishda yangilanadi. Ushbu tizimga kirgan agentliklar o'tgan yilgi ma'lumotlardan emas, balki eng yangi ma'lumotlardan foydalanadilar.Alean tizimi foydalanuvchilariga qimmat dasturiy ta'minot kerak emas, chunki u standart Internet texnologiyalariga asoslangan.
Butun dunyo bo'ylab mehmonxonalarni bron qilish uchun ishlatilishi mumkin bo'lgan Worldhotel tizimi va transport, chiptalar, avtomobil ijarasi, kruizlar va boshqa ko'plab ma'lumotlarni o'z ichiga olgan ABC Travel Center tizimlari mavjud. Ko'pincha bunday tizimlarda siz chipta yoki aviachiptani bir necha foizga arzonroq sotib olishingiz mumkin.
Hozirda sayyohlik xizmatlari bozori jadal shakllanmoqda, yangi texnologik to'lqin bunga olib keldi. Aylanma narx keskin tushib ketdi. Endi 2-3 kishidan iborat istalgan agentlik ilgari ular uchun mavjud bo'lmagan xizmatlardan foydalanishi mumkin. Bu shuni anglatadiki, kichik sayyohlik agentliklari yirik tashkilotlar uchun jiddiy raqobatchilarga aylanishi mumkin. Bunga yaxshi misol sifatida Germaniyaning "TISS" kompaniyasini keltirish mumkin. 1997 yilda aviachiptalar savdosi bilan shug'ullangan ikki kishi 140 million nemis aylanmasini yaratishga muvaffaq bo'ldi.
Prognozlarga ko'ra, yaqin yillarda chiptalarning 90 foizi "TISS" kabi vositachilar va shunga o'xshash internet kompaniyalari tomonidan sotiladi.
Turizmdagi mahsulot va resurs innovatsiyalariga alohida to‘xtalib o‘tamiz. Turizm bozorida tijorat faoliyatining muvaffaqiyati, birinchi navbatda, taklif etilayotgan turistik mahsulotning jozibadorligi bilan belgilanadi.
Yangi turlarni ishlab chiqish va mavjud turistik mahsulotlarni takomillashtirish turoperatorlar uchun innovatsiyalarning asosiy yo'nalishi hisoblanadi.
Turistik tur - turistik xizmatlar majmuasi (bronlash, joylashtirish, ovqatlanish, transport, dam olish, ekskursiyalar va boshqalar) bilan ta'minlangan, ma'lum vaqt oralig'ida ma'lum bir marshrut bo'ylab turistik sayohat (sayohat).
Har qanday turistik mahsulotning asosi biror bir ehtiyojni qondirishdir. Darhaqiqat, iste'molchi mahsulotni shunchaki emas, balki uning ma'lum bir ehtiyojni qondirish qobiliyatini sotib oladi. Binobarin, mahsulotning “o‘zagi” uning muammolarni hal qilishga, iste’molchining o‘ziga xos ehtiyojlarini qondirishga qaratilganligidir. Shunday qilib, turistik korxona uchun turistik mahsulotning o'ziga xos xususiyatlari (sifat darajasi, qulayligi, obro'si, tejamkorligi) ikkinchi darajali rol o'ynaydigan ushbu ehtiyojni aniqlash katta ahamiyatga ega. Masalan, keyingi yillarda odamlarning turmush tarzining o‘zgarishi turizmning sarguzashtli, ekstrimal va ekologik kabi turlarining jadal rivojlanishiga olib keldi. Yuqori urbanizatsiyalangan muhitda doimiy stress muhitida yashovchi odamlar sarguzasht maqsadlari bilan sayohat qilish, yangi his-tuyg'ularni olish, stressdan xalos bo'lish, salbiy energiya zaryadini to'kish, tabiiy sog'lom muhitda vaqt o'tkazish va hokazolarni istab sayohatlarni amalga oshirishadi.
Ekoturistik mahsulotning moddiy asosini ma'lum resurslar tashkil etadi. Bular ekoturistik mahsulotni yaratish va amalga oshirishda foydalanish mumkin bo'lgan tabiat, tarix, madaniyat, hozirgi voqealar, hodisalar, shuningdek turistik infratuzilmadir.
Ekoturistik resurslar ma'lum bir hududning turistik va rekreatsion salohiyatining bir qismi bo'lib, ular turistik mahsulot tarkibiga kiradi va turistik maqsadlarda sotilishi kerak.
Ekoturistlarning ma'lum guruhlari e'tiborini tortadigan yangi infratuzilma ob'ektlarini, masalan, sport bilan shug'ullanish uchun ob'ektlarni qurish yangi turistik mahsulotlarni ishlab chiqish uchun asos bo'lishi mumkin. Masalan parashyutdan sakrash, gazli sharlarda uchish, yaxtalarda sayohat, tog' chang'isi va hakozolar shular jumlasidandir.
Ekoturizmdagi innovatsiyalarning ayrim turlarini ishlab chiqish uchun hududdagi korxonalarning birgalikdagi sa’y-harakatlari hamda mahalliy davlat hokimiyati organlari hamda mahalliy o‘zini o‘zi boshqarish organlari tomonidan ma’lum miqdorda qo‘llab-quvvatlash talab etiladi (davlat qo’riqxonalari, ekologik hudud maqomidagi maskanlar, turli xil kamyob o’simliklar parvarishlanadigan hududlar shular jumlasidandir). Xususan, o‘tkaziladigan joyga sayyohlar oqimini ta’minlovchi yangi keng ko‘lamli tadbirni tashkil etish barcha manfaatdor ishtirokchilar – ham turizm korxonalari, ham davlat organlarining kelishilgan holda faoliyat olib borishini talab qiladi.
XULOSA
Bugungi kunda Oʼzbekistonda ichki va tashqi turizmga boʼlgan eʼtibor, uning rivoji yoʼlidagi imkoniyatlarning yaratilishi ziyoratgohlarga kelayotgan sayyohlar sonining bir necha barobar oshishiga olib keldi. Yurtimizdagi mavjud turli davrlarga tegishli boʼlgan 4 ming 308 arxeologik, 2 ming 79 meʼmorchilik, 694 sanʼat asari, 395 diqqatga sazovor joy, jami 7 ming 476 moddiy-madaniy meros obʼekti davlat himoyasiga olingan.
Ekologik turizm obʼektlarini muhofaza qilish, undan foydalanish borasida amalga oshirilgan ishlar nafaqat shu sohani oʼrganish, targʼib qilishni, balki, oʼsib kelayotgan yosh avlodni bebaho sayyohlik ob’ektlardan maqsadli foydalanish, asrab avaylash, jamiyatda yuksak sayyohlik madaniyatini qaror toptirishga xizmat qiladi. Jahon sayyohlik tashkilotining ma’lumotlariga ko‘ra, hozirda turizm sanoatida 210 milliondan ortiq ishchi xizmat qiladi va undan olinadigan daromad yiliga 770 milliard AQSh dollarini tashkil etadi. Bundan xulosa qilish mumkinki, ekoturizm sohasi ham davlat iqtisodiyotiga yaxshigina ijobiy ta’sir o’tkazadigan serdaromad sohalardan biridir.
Shunday ekan, bu sohada daromad ko’rish uchun birgina ekoturistik ob’ektlar infrastrukturalarini yaxshilashdan tashqari sayyohning tashrifidan boshlab uning mamlakatimizdan chiqib ketguniga qadar bo’lgan jarayonda qaysi sohadan foydalansa, aynan o’sha sohalar rivoji hamda takomillashishi bilan shug’ullanish zaruriyati tug’iladi. Masalan, sayyoh aeroportga qo’ndimi, demak aeroport tuzulmasi ham me’yoriy shart-sharoitlarga javob bera olishi kerak. Mehmonxonada tunab qolmoqchimi, demak, mehmonxonalar sonidan tortib, ularning xilma-xilligini ham ta’minlab berishimiz zarur. Ovqatlanish borasida ham ob’ektlar soni va sifatini nazoratga olish lozim. Transport xizmati borasida faqatgina xususiy firmalarga tayanmagan holda, jamoat transportidan foydalanishni reja qilgan sayyohlarni ham talabini qondirish aynan o’zimizning zimmamizda bo’lgan vazifalardandir. Eng og’riqli bo’lgan nuqtamiz transport yo’llari hisoblanadi. Aynan ekoturizm ob’ektrlari bo’lgan tog’li hududlarga eltuvchi yo’llarimiz talab darajasida deya olmaymiz. Ayrim Qo’riqxonalarga tashrif buyurish maxsus tog’ avtomobillaridan boshqa yengil avtomobillar uchun infrastruktura mavjud emas deb baholanadi.
Yuqorida biz sanab o’tgan muammolarning yechimi sifatida Ekologik turizmni tаshkil etishdа innovаtsion texnologiyalаrdаn foydalangan holda ishlab chiqish ayni muddaodir. Bu borada taklif va tavsiyalar quyida ishlab chiqildi va o’ylaymizki, puxta va murakkab ishlab chiqilgan tavsiyalar amaliyotga tadbiq qilinadi va umid qilamizki, mamlakatimiz ekoturizm sohasida ham ravnaq topib, mamlakatimiz iqtisodiyotiga sezilarli darajada foyda olib keladi.