O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti

1.4-Rasm. Ishqoriy oqova suvlarni tutun gazlari bilan neytrallash 
qurilmasi. 
Yuqorida keltirilgan qurilmada neytralizatsiya jarayoni aralashtirgichli 
reaktorda amalga oshiriladi. Bunda tutun gazlari ventilyator yordamida 
aralashtirgichning halqali bo„shlig„iga beriladi va aralashtirgich yordamida oqova 
suvda pufakcha va oqim ko„rinishida taqsimlanadi. Suv va gaz o„rtasidagi 
to„qnashish yuzasining yuqoriligi [11]. 
Neytrallangan suv 
Ishlatilgan gazlar 
Tutun gazlari 
Oqava suv sababli tezda neytralizatsiya jarayoni sodir bo„ladi. Gaz tarkibida 
SO
2
gazini bo„lishi ishqoriy suvlarni neytralizatsiya qilinishiga yordam beradi. 
Tabiiy sharoitlar biologik tozalash usuli. 
Oqova suvni biokimyoviy tozalashda aerob jarayonlari tabiiy sharoitlarda va 
sun‟iy inshoatlarda borishi mumkin. Tabiiy sharoitlarda oqova suvlar sug„orish 
dalalarida, filtratsiya dalarida va biologik xovuzlarda biokimyoviy oksidlanish 
jarayoni asosida zararsizlantirilishi mumkin. Bunda oqova suvlar maxsus dalalarda 
yerdagi mikroorganizmlar, havo, quyosh nuri ta‟sirida biokimyoviy tozalanadilar. 
Biologik tozalashdan keyin bu yerlarga donli ekinlar ekilishi mumkin. Bunday 

---

tozalagichlar hovuzchalar ko„rinishida ham bo„lishi mumkin (bioprud). Bunda 3-5 
ta hovuzlar qator qilib joylashtiriladi. Oqova suv bu xovuzlarga biridan keyingisiga 
oqib o„tadi. Ularning chuqurligi 0,5-1 m atrofida bo„ladi va quyosh ta‟sirida yaxshi 
qizdiriladi. Natijada suv o„tlari yaxshi rivojlanib o„sadi va suvga biokimyoviy 
oksidlanish uchun kislorod yetkazib beradi. 
Biokimyoviy oksidlanish jarayoni natijasida ajralgan СО
2
, fosfor va 
ammoniyli azot moddalari suv o„tlari tomonidan o„zlashtiriladi. 
Xovuzchalarni normal ishlashi uchun suv harorati 6 
0
С dan past bo„lmasligi 
lozim. Shuning uchun qish paytida hovuzchalar ishlamaydi. 
Oqova suvlarni bir necha tozalash usullari bilan birga sug„orish dalalariga 
oqizib to„liq zararsizlantirish mumkin.