O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti

1.2-Rasm. Suvlarni aralashtirish neytralizatori. 
1-sig‘im; 2-havo taqsimlagichi
. 

---

Neytrallash uchun reagentlar sifatida NaOH, KOH, Na
2
CO
3
, NH
4
OH, 
CaCO
3
, MgCO
3
, sement birikmalari ishlatiladi. Eng arzon reagent sifatida oxakli 
suv hisoblanadi (Ca(OH)
2
- 5-10% ли). Ba‟zan korxonalarning qattiq chiqindilari 
ham ishlatilishi mumkin (kuyindi shlaklar). 
Reagentlar oqova suvdagi kislotaning tarkibi, konsentratsiyasiga qarab 
tanlanadi. Shunda neytrallash jarayonida cho„kma hosil bo„lish-bo„lmasligi 
hisobga olinadi. Kislotali oqova suvlar 3 xil ko„rishishda bo„ladi: 
1)
kuchsiz kislotali oqova suvlar (H
2
CO
3
, CH
3
COOH) 
2)
kuchli kislotali oqova suvlar (HCl, HNO
3
) 
3)
Н
2
SO
4
, H
2
SO
3
, kislotali suvlar (СаSO
4
cho„kmasi hosil bo„lishi mumkin). 
Ohak oqova suv tarkibidagi kislotalarni neytrallash uchun kalsiy gidrooksid 
tuzi ko„rinishida(ohakli suv) yoki quruq kukun ko„rinishida beriladi. Ushbu 
qurilmaning sxemasi quyidagicha (1.3-rasm). 

---

1.3-Rasm. Kislotali oqava suvlarni kalsiy gidrooksidi ishtrokida 
neytrallash qurilmasi 
1-o‘rtalagich; 2-oxak so‘ndirish apparati; 3-eritma baklari; 4-dozatorlar; 
5-metalizator; 6-tindirgich. 
 
Bu yerda oqova suv 1-o„rtalashtirish apparatiga beriladi. Yuqoridan esa 2- 
va 3-apparatlarda tayyorlangan oxakli suv eritmasi 4-dozatorlar orqali beriladi. 
Keyin ular 5- neytralizatorda aralashtiriladi, cho„kma hosil bo„lgandan keyin suv 
6-tindirgichga yuboriladi. Tindirgichning tagidan cho„kma ajratilib olinadi, 
tozalangan suv esa tindirgichning yuqori qismidan oqib chiqadi. Oqova suv 
tarkibida sulfat kislota uchraganda, tozalash jarayonida SaSO4 . 2H2O – gips xosil 
bo„ladi. 

---

Ishqoriy oqova suvlar turli kislotalar va kislotali hususiyatga ega bo„lgan 
gazlar bilan ham neytrallanadi. Bunda kislotali gazlar sifatida CO
2
, SO
2
, NO
2
, 
N
2
O
3
va shu kabi gazlar qo„llaniladi.