O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti

2.9-jadval
Tamponaj aralashmasi va toshining fizik-mexanik xossalari

Tamponaj aralash masining komponent tarkibi	Kompo nent tarkibi, %	S/ /TS	Tampo naj aralash masining zichligi, g/sm^3	KS-3 da aralash tirish vaqti, daq	Oquvchan lik, sm	Suv ajratuvchanlik, %	Qotish muddati, soat-daqiqa		Egilishga mustahkamligi (2 kundan keyin sut), MPa	Qiya trubkada qotganda kanalning mavjud ligi
							Boshlanishi	Tugashi
PST-N-50	100,0	0,50	132	0	21,0	3,4	3-40	4-20	4.8	+
				30	19,2	23	3-05	3-53		+
				60	183	03	1-50	2-10		+
PST-N-50	99,5	0,48	135	0	20,5	23	3-50	4-25	4,0	+
PVS-TR	0,5			30	18,0	13	3-20	3-50		+
				60	163	0	2-40	2-55
PST-I-50	98,0	032	130	0	20,0	3,0	3-30	4-10	2,9	+
KMS	0,5			30	17,6	13	2-40	3-15		+
Soda	1.5			60	14,0	0	1-30	2-10
PST-N-50	99,0	озо	131	0	20,8	2,6	3-45	4-20	5,1	+
Natrosol	03			30	17,0	0	3-10	3-40		+
				60	14,7	0	2-15	2-35		-
PST-I-50	97,0	032	1,75	0	183	03	4-00	4-35	43	+
Bentonit	2,0			30	163	0	3-20	3-50
Natrosol	1.0			60	15,0	0	2-20	2-40		_
PST-N-50	50,0	0,45	130	0	17,5	03	3-20	2-55	3,1	+
Zola chiqinda	50,0			30	16,0	0	2-40	2-25
Natrosol	0,1
PST-I-50	49,0	0,48	1,78	0	17,0	0	3-30	3-00	3,0
Zola chiqinda	50,0			30	16,0	0	2-50	2-30
Bentonit	2,0
Natrosol	0,1
* т =	55^0С да ва р =	0,1 МPа.

Tadqiqot natijalari (3.6-rasm va 3.9 - jadval) tamponaj aralashmasida flyuid o‘tkazuvchan kanallarni paydo bo‘lishini yo‘qotish uchun sementlanadigan qiya uchastkaga kirib keladigan aralashmaning oquvchanligi AzNII konusi bo‘yicha 16 – 17 sm bo‘lishi kerak. Shuning uchun tamponaj aralashmasining retsepturasini tanlashda, tayyorlash vaqtida va quvur orqasiga tashish vaqtlarida uning xossasining o‘zgarishini hisobga olish zarur.



Quvurchaning qiyalik burchagi, gradus
II bob bo‘yicha xulosa
8-shakl
Tadqiqotlar sement aralashmasiga bentonit qo‘shilganda sement toshining qotishining eng so‘nggida suv o‘tkazuvchanligiga va o‘tkazuvchanligiga yaxshi ta’sir ko‘rsatgan. Sement nisbatlari oshirilganda va unga muvofiq bentonit qo‘shilganda sement toshining o‘tkazuvchanligi oshgan. Sement – metall kontaktidagi suv o‘tkazuvchanlik nisbatan katta emas va bir necha retsepturada bosimlar farqi oshirilganda o‘sishi kuzatiladi. Sement – quvur kontaktida filtratsiya tezliklarining katta farqi hisobiga katta qiymatda qolgan sement toshlariga nisbatan jadal parchalanadi, quduqlarni ishlatish davom ettirilganda mahsuldor qatlamni suvlanishining asosiy yo‘li hisoblanadi.
Konlarda quduqlarni mustahkamlashda oddiy pordlandsement, og‘irlashtirish uchun maxsus tamponaj materiallari, yengillashtirilgan eritmalar shu bilan birgalikda yuqori haroratli sharoitlarda tamponaj aralashmalari qo‘llaniladi. ASKTM ning kamchiliklariga mikrosferani bosim ostida parchalashda ichki yuzasini namlantirishda suyuqlikning sarfini hisobiga aralashmaning biroz harakatchanligining pasayib ketishi mansubdir. Bunday holat suv aralashmaning nisbatini, plastifikatorlarni qo‘shib va ASKTMning miqdorini oshirish orqali osongina o‘zgartiriladi va to‘g‘rilanadi.
Sement-qumli aralashmaning yuqori haroratda va bosimda qotish jarayonlari toza aralashmalardan farq qiladi va o‘zining xususiyatiga egadir. Agar normal sharoitda qotish muddatida unga qum qo‘shilganda ya’ni, inert komponent qo‘shilganda yuqori haroratda kremniy sementning tashkil etuvchilar bilan faol o‘zaro reaksiyalanadi.
Qotgan tamponaj suspenziyasida qotish boshlangandan keyin portlandsementning klinker mineralining gidratatsiyasi hisobiga kontraksiya jarayoni bo‘lib o‘tadi, erkin suvlarni yutilishi bilan kuzatiladi va qotgan toshda g‘ovaklik bosimning pasayishi ya’ni, kanaldan ajralgan suyuqlikning aralashmasini qotgan toshda so‘rib olinishi bilan kuzatiladi. Shunday qilib, qotishning birinchi soatida suyuqlikdan ozod bo‘lgan flyuid o‘tkazuvchan kanal shakllanishi mumkin.
Foydalanilgan adabiyotlar royxati

1.Акчурин Х. И., Струговеs Е. Т. Гидромониторное разрушение горных пород при строительстве скважин. М. 2002.

2. Aminov A.M. Neft va gaz quduqlarini qurish asoslari. Toshkent – 2010, 410 bet.
3. Aminov A.M., Eshpo’latov T.P. Neft va gaz ishida falokat va asoratlar. T. : O’zbekiston faylasuflari milliy jamiyati nashriyoti. 2010. – 320 b.
4. Amirov A.A. “Gorizontal quqlarda mahsuldor qatlamlarni ochish va quduqlarni o’zlashtirish texnologiyasini takomillashtirish”, Qarshi MII- 2014 y.-88 bet.
5. Асилбеков, Б.К., Калиланова, К.А., Жапбасбаев, У.К. Об эффективности технологии радиального бурения по сравнению с вертикальной скважины. Республиканский журнал «Іzdеnіs»-«Поиск». Алматы. 2009. №4. – С.54-58.
6.Агзамов А.А. Совершенствование метода вqбора раsионального комплекса интенсификаsии притока жидкости из карбонатных коллекторов// Узбекский журнал нефти и газа. – Ташкент, 2009, №4, 28-30 с.
7.Агзамов Ф.А., Дияшев Р.Н., Якимов А.С., Крысин Н.И. Анализ технологии вскрытия продувтивных пластов на депрессии . ////ефтяное хозяйство.- Москва, 2007, №10, 125 – 129 с.
10.Крылов В.И., Креsул В.В. Методические указания по выбору промывочной жидкости для вскрытия продуктивных пластов. - М. : Рос.гос. ун-т нефти и газа им. И.М. Губкина, 2002.
11.Majidov M.V. // Mahsuldor qatlamlarning ochishning texnologik omillarini asoslash. QarMII RIAA – 2021 – 22-23 aprel. 153-156 b.
12. Majidov M.V., Xushvaqtov Z.O‘. //. Mahsuldor qatlamlarni sifatli ochishga ta’sir qiluvchi omillarni asoslash. QarMII Yosh olimlar kengashi “Ilm – fan taraqqiyotiga yoshlarning innovatsionyondoshuvlari” IAA. – 2020 – 14 may.- 143 – 146 b.
13. Xushvaqtov Z.O‘.,Majidov M.V. // Mahsuldor qatlamlarni depressiya bosim ostida ochish texnologiyasi va asoslari. QarMII Yosh olimlar kengashi “Ilm – fan taraqqiyotiga yoshlarning innovatsionyondoshuvlari” IAA. – 2020 – 14 may.- 304 – 307b.
14. Zubaitov M.G‘., Yuldashev T.R. // Neft va gaz konlarini gorizontal quduqlar bilan ishlatishning xususiyatlari. QarMII Yosh olimlar kengashi “Ilm – fan taraqqiyotiga yoshlarning innovatsionyondoshuvlari” IAA. – 2020 – 14 may.
15.Теория и практика заканчивания скважин . А.И. Булатов, П.П. Макаренко, В.Ф.Будников и др. Москва, Недра - 1997.
16. Сидикхужаев Р.К. Проблемы Управления проsессами разработки нефтяных и газовых месторождений и пути их решения. «Нефт ва газ журнали» №4 1997 й. 28-30 бетлар.
70. Yuldashev T.R. “Neft va gaz ishi asoslari” Qarshi - Nasaf nashriyoti- 2011.- 392 bet.
71.Yuldashev T.R. “Qiya yo’naltirilgan va gorizontal quduqlarni burg’ilash” Toshkent- “Fan va texnologiya” -2015.- 317 bet.
72.Yuldashev T.R.. Murtazayev A.M. “Mahsuldor qatlamlarni ochish va quduqlarni о‘zlashtirish” Toshkent- “Fan va texnologiya” -2015.- 277 bet.
73. Yuldashev T.R., Бойназаров Ў.Р., Мирзаев Э.С. “Mahsuldor qatlamlarni ochish va quduqlarni о‘zlashtirish” Toshkent- “Ворис нашриёти” -2020.- 424 bet.
5.Бузинов С.Н., Григоръев А.В. и др. Исследование горизонталъных скважин на нестационарных режимах//НТС/ВНИИГАЗ. - 1997.- С. 39-49.
76.Булатов А.И., Дейкин В.В. и др. Требования к физико-химическим характеристикам тампонажного камня в горизонталъных скважинах//Газовая промышленностъ. - 1997. - № 10. - С. 10-11.