O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti

Bituruv malakaviy ishini ilmiy amaliy ahamiyati:
Eskirgan gaz sarfi katta suv isitish qozonlarini zamonaviy yoqilg‘i tejamkor 
suv isitish qozonlariga almashtirish orqali yoqilg‘i –energetika resurslarini tejash 
bilan bir qatorda zamonaviy suv isitish qozonlarini ishqi qismlari va 
samaradorligi urganib chiqildi. Kupgina aholiga issiq suv va issiqlik yetkazib 
berish bilan shug‘ullanadigan korxonalar zamonaviy suv isitish qozonlarini 
avzalliklari bilan tanishishi mumkin. [1.2] 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

1-BOB. SUV ISITISH QOZONLARINI ISH REJIMI VA TEXNIK 
KO‘RSATGICHLARI. 
 
1.1.
 
Suv isitish qozonlarini umumiy ish rejimlarini o‘rganish 
 
Hozirda kommunal sohada aholi uy-joylari va maishiy xizmat ko‘rsatish 
sohalari aholi turar joylarini isitish tizimida, ko‘pgina markadagi suv isitish 
qozonlari qullanib kelinmoqda. 3-Trest qozonasida aholini issiq suv va isitish 
tizimi bilan ta’minlash uchun KVG-4.5-150 markadagi suv isitish qozonlari 
xizmat qiladi. Ular utgan asrning 90 yillarida ishlab chiqarilgan bulib, shu 
sababli katta miqdordagi tabiy gazni sarflaydi. Shularni hisobga olgan holda 1-
Markaziy qozonxona hisobida qurilgan ISTAL kompaniyasida ishlab 
chiqarilgan KVa-4 rusumli suv isitish qozonlarini iqtisodiy tejamkorligi va gazni 
maksimal darajada isitib berishini tahlil qilib chiqilmoqda. Hozirda ishlab 
chiqilayotgan ISTAL kompaniyasi qozonlari o‘zining texnik –iqtisodiy 
ko‘rsatgichlari ham katta miqdorda.
Agar yangi zomonaviy qozonlarni qullash orqali tabiy gaz sarfini 
kamaytirish BMI dolzarb mavzusi qilib olingan. KVa rusumida qozonlar gaz 
bosimnini issiq suvni haroratini oshishi va suvning kirishi va chiqishidagi 
haroratlr farqlari ham oshib boradi. KVa-rusumidagi suv isitish qozonlari yana 
bir avzallik tomonlaridan biri yoqqichlarni avtomatik tarzda ishlashidir, bu 
jarayonda qozonlarni boshqarish uchun ikki uch kishi emas bir kishi qozonni 
boshqarish pultidan turib boshqarish imkoniyatiga egadir.
Bundan tashqari bu qozonlarni tashish yani qozonni kuchirish
transportirovkasi ham katta mablag‘ talab qilmaydi. Issiqlik uzatilishi haroratni 
maromlanishi katta natija beradi. 
Issiqlik energiyasi odamzot xayotida katta axamiyatga ega, yilning sovuq 
mavsumida issiqlik xonalarni isitish uchun, issiq suv ta’minoti extiyoji uchun 
isitish, ventilyatsiya tizimida xavoni isitish xamda turli texnologik jarayonlarni 
kechishini ta’minoti uchun issiqlik energiyasi keng qullaniladi.Bug‘ungi kunda 

---

issiqlik energetikasi tizimida issiqlik energiya tashuvchisi sifatida issiq suv va 
bug‘ qo‘llaniladi. Bunday issiqlik tashuvchilar issiqlik elektr markazi yoki 
qozonxonalardan quvurlar orqali isitish tizimidan chikayotgan yoki suv 
ta’minoti tizimidan olinayotgan sovuq suvga o‘z energiyasini beradi. 
Iste’molchilarni issiqlik bilan ta’minlash qo‘yidagi tartibda bajarilishi lozim: 
a) issiqlik tashuvchini tayyorlash. 
b) issiqlik tashuvchisini transportirovka qilish. 
v) issiqlik tashuvchisining issiqligini qo‘llash. 
Yuqoridagilarga ko‘ra issiqlik ta’minoti tizimi uch qismdan iborat: 
1. Issiqlikmanbasi 
2. Quvurlar tizimi 
3. Isitish uskunali issiqlikni iste’mol etayotgan tizimi. 
Issiqlik ta’minoti tizimi qo‘yidagilarga ko‘ra turlanadi: 
-ta’sir qilish radiusi 
- issiqlik manbasi turi buyicha 
- issiqlik tashuvchisi turi buyicha 
-issiqlik quruvlari soni buyicha. 
Ta’sir qilish radiusi buyicha issiqlik ta’minoti tizimi issiqlikni uzatish masofasi 
va iste’molchilar soniga ko‘ra ajraladi. 
Agar issiqlik jarayonlari kechadigan bug‘inlar bir xonada jamlansa issiqlik 
ta’minoti tizimi maxalliy deb ataladi. 
Bunday tizimlar misolida qozonxonalar, gaz va elektr isitkichlar bo‘lishi 
mumkin va bunda issiqlikni olish va xonalar xavosiga berish bitta qurilmaorqali 
bajariladi va odatda ushbu qurilmalar isitiladigan xonada joylashadi.Issiqlik 
ta’minotining markaziy tizimlari issiqlik energiyani issiqlik elektr markazi yoki 
tuman qozonxonasidan oladi (1-rasm). Bunday xolatda issiqlik binolar guruxiga 
beriladi.[2.1] 

---