O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti

O‘zbekiston Respublikasi hududida Markaziy Osiyo mamlakatlari 
investorlari ishtirokida faoliyat yuritayotgan korxonalar soni 
Mamla
kat 
Faoliyat ko‘rsatayotgan 
korxonalarning umumiy soni 
Qo‘sh
ma 
korxonalar 
Xoriji
y 
korxonala
r 
Qozog‘
iston 
163 
124 
39 
Qirg‘izi
ston 
39 
34 
5 
Tojikist
on 
17 
14 
3 
Jami 
219 
172 
47 
2012 yil 1 yanvar holatiga ko‘ra O‘zbekiston Respublikasi hududida 
Markaziy Osiyo mamlakatlari investorlari ishtirokida 219 ta korxona faoliyat 
yuritayotgan bo‘lib, ulardan 270 tasi 47 tasi 100 foiz xorijiy sarmoya hisobiga 
tashkil etilgan.
O‘z navbatida 2012 yil 1 yanvar holatiga ko‘ra Markaziy Osiyo mamlakatlari 
hududida O‘zbekiston Respublikasi investorlari ishtirokida 219 ta korxona 
faoliyat yuritayotgan bo‘lib, ulardan 270 tasi 47 tasi 100 foiz xorijiy sarmoya 
hisobiga tashkil etilgan. 
Markaziy Osiyo mamlakatlari hududida O‘zbekiston Respublikasi 
investorlari ishtirokida faoliyat yuritayotgan korxonalar soni 
Mamlakat 
Faoliyat 
ko‘rsatayotgan 
korxonalarning umumiy soni 

---

Qozog‘iston
97 
Qirg‘iziston
34 
Tojikiston
8 
Jami
139 
O‘zbekiston hozirgi davrda Markaziy Osiyo mamlakatlari bilan ikki 
tomonlama munosabatlarni rivojlantirishga aloxida e'tibor bermoqda. Jumladan, 
O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.Karimovning 2008 yil 22 aprelda 
Qozog‘istonga rasmiy tashrifi, Turkmaniston Prezidenti G.Berdimuxamedovning 
2009 yil 29 fevralda mamlakatimizga rasmiy tashrifi davlatlararo munosabatlarni 
rivojlantirishga berilayotgan e'tiborni ko‘rsatadi.
O‘zbekiston bilan Qozog‘iston o‘rtasidagi aloqalarda 1997 yilda imzolangan 
Erkin savdo to‘g‘risidagi bitimga amal qilinadi. So‘nggi yillarda o‘zaro tovar 
ayirboshlash ko‘rsatkichi jadal o‘sib bormoqda. Xususan, 2006 yilda 39,1 % 
o‘sgan bo‘lsa, 2007 yilda o‘zaro savdo xajmi 63,3 foizga o‘sib, 1 milliard 193,3 
mln. AQSh dollarini tashkil qildi. Ya'ni 2007 yilda ilk marta o‘zaro savdo 1 mlrd. 
dollardan oshdi. Shuni xam ta'kidlash kerakki, O‘zbekistonning ijobiy saldosi 
129,5 mln. AQSh dollaridan iborat.
I.Karimov o‘zining Qozog‘istonga rasmiy tashrifi chog‘ida savdo-iqtisodiy 
aloqalar davlatlararo munosabatlarning asosiy tarkibiy qismlaridan, hamkorlikni 
rivojlantirishning hal qiluvchi omillardan ekanini, O‘zbekiston va Qozog‘iston bu 
borada ulkan imkoniyatlarga egaligini ta'kidlab, tovar ayirboshlash hajmini 
yanada oshirish uchun eksport-import mahsulotlari nomenklaturasini yana bir bor 
qayta ko‘rib chiqish zarurligini ta'kidladi.
Mamlakatlarimiz o‘rtasida 2006-2010 yillarga mo‘ljallangan Iqtisodiy 
hamkorlik dasturi va 2007-2016 yillarga mo‘ljallangan iqtisodiy hamkorlik 
strategiyasi qabul qilingan. Mazkur hujjatlar savdo, suv-energetika majmui, 
sarmoya, moliya, transport, kommunikatsiyalar, bojxona va innovatsiya borasida 
ikki tomonlama hamkorlikning istiqbolli yo‘nalishlarini o‘zida mujassam etgan. 
Ularni hayotga to‘la tatbiq etish orqali tovar ayirboshlash ko‘rsatkichini bir necha 
marta oshirish mumkin.
Iqtisodiy hamkorlik ko‘lamini kengaytirishda qo‘shma korxonalar muhim 
o‘rin tutadi. Hozirgi kunda O‘zbekistonda Qozog‘iston sarmoyadorlari ishtirokida 
tuzilgan 163 ta korxona faoliyat ko‘rsatmoqda. O‘zbekistonda Qozog‘istonning 
54 yirma va kompaniyasi, Qozog‘iston Taraqqiyot banki o‘z vakolatxonasini 
ochgan. Qozog‘istonda O‘zbekiston sarmoyadorlari bilan hamkorlikda tuzilgan 
94 korxona bor.
Hozirgi kunda o‘zaro tovar ayirboshlash xajmini oshirish uchun erkin savdo 
zonasi to‘g‘risidagi xujjatni ishlab chiqish bo‘yicha ishlar amalga oshirilmoqda.
Ikki mamlakatning iqtisodiy, ilmiy-texnikaviy va intellektual salohiyati 
birgalikda yuqori texnologiyali korxonalarni tashkil qilish, yuksak darajadagi 
qo‘shimcha qiymatga ega mahsulotlar ishlab chiqarishni yo‘lga qo‘yish uchun 
yaxshi zamin bo‘ladi. Mahalliy xomashyo mavjudligini hisobga olib, ayniqsa, 
to‘qimachilik, kimyo va neft kimyo sanoati tarmoqlarida qo‘shimcha qiymatni 
oshirish uchun yetarli imkoniyatlar mavjud.

---

Shuningdek, 
siyosiy, 
ilmiy, 
madaniy, 
transport 
sohalarida 
ham 
mamlakatlarimiz o‘rtasidagi aloqalar yaxshi rivojlanmoqda.
O‘zbekiston Turkmaniston bilan har tomonlama hamkorlikni rivojlantirib 
kelmoqda. Muntazam ravishda oliy darajadagi uchrashuvlar o‘tkazib 
kelinayotgani buning yorqin tasdig‘idir. O‘zbekiston Birinchi Prezidenti 
I.Karimov 2007 yilning oktyabr oyida davlat tashrifi bilan Turkmanistonga bordi. 
Turkmaniston Prezidenti G.Berdimuxamedov 2008 yil martda, 2009 yil aprelda 
davlat tashrifi bilan O‘zbekistonga keldi.
Bugungi kunda ikki tomonlama aloqalar I.Karimovning 2007 yildagi tashrifi 
chog‘ida imzolangan Do‘stona munosabatlar va har tomonlama hamkorlikni 
yanada mustahkamlash to‘g‘risidagi davlatlararo shartnomaga mos ravishda 
taraqqiy etmoqda. Bu munosabatlar ko‘lamini yanada kengaytirish, yangi 
mazmun bilan boyitish uchun barcha imkoniyatlar yetarli.
O‘zbekistonda va Turkmanistonda neft-gaz sanoati jadal rivojlanib, xorijiy 
sarmoyadorlar bilan yoqilg‘i-energetika majmui sohasidagi hamkorlik ko‘lami 
kengaymoqda. Mamlakatlarimiz bu sohada ikki tomonlama hamkorlik barobarida 
ko‘p tomonlama loyihalarda ham faol ishtirok etmoqda.
O‘zbekiston va Turkmaniston tabiiy gaz qazib olish va uzatish borasida 
dunyodagi yetakchi mamlakatlar sirasiga kiradi. Energiya manbalariga talab yil 
sayin oshib borayotgan va jahon iqtisodiy inqirozi xukm surayotgan xozirgi 
sharoitda mamlakatlarimizning bu soxada yaqindan xamkorlik qilishi g‘oyat 
muhim ahamiyatga ega. O‘zbekiston, Rossiya, Qozog‘iston va Turkmaniston 
o‘rtasida Kaspiybo‘yi quvurini barpo etish yuzasidan kelishuvga erishilgan. 
O‘zbekiston o‘z xududi orqali o‘tadigan Turkmaniston-Xitoy gaz quvurini barpo 
etish loyixasini qo‘llab-quvvatlaydi. Ikki loyiha ham O‘zbekiston va 
Turkmanistonning eksport yo‘nalishlarini kengaytirishga xizmat qiladi. 
Biroq bu bilan cheklanmaslik kerak. Sohaga birgalikda sarmoya jalb qilish 
orqali, ya'ni yirik xalqaro konsorsiumlar tuzish yo‘li bilan O‘zbekistonda ham, 
Turkmanistonda ham neft-gaz sohasida yuqori qo‘shimcha qiymatli mahsulotlar 
ishlab chiqarishni yo‘lga qo‘yish mumkin. Bu neft-gaz sanoati keltiradigan 
daromadni bir necha marta oshirish imkonini beradi. Shu bilan birga, O‘zbekiston 
va Turkmanistonga siyosiy va gumanitar manfaat ham keltiradi. Chunki shu orqali 
davlatlarimizning hamjihatligi mustahkamlanadi, ikki tomonda yangi ish 
o‘rinlari, yangi infratuzilma inshootlari barpo etiladi.
Iqtisodiy 
xamkorlikning 
yana 
bir 
muhim 
bo‘g‘ini 
transport 
kommunikatsiyalaridir. 
O‘zbekiston 
hududi 
orqali 
Turkmanistonga, 
Turkmaniston xududi orqali O‘zbekistonga yuk tashiladi. Mamlakatlarimiz 
uchinchi davlatlar uchun tranzit vazifasini ham o‘taydi. Bu omillar O‘zbekiston 
va Turkmanistonda tranzit sohasida yirik salohiyat mavjud ekanidan dalolatdir. 
Bu sohadagi amaliy hamkorlik tufayli yiliga mamlakatlarimiz hududi orqali 
tashib o‘tiladigan O‘zbekiston va Turkmanistonga tegishli eksport-import yuklar 
hajmi qariyb 2,5 mln. tonnaga yetmoqda.
Qishloq xo‘jaligi ham ustuvor sohalardan biri hisoblanadi. O‘zbekiston va 
Turkmaniston xalqlari dehqonchilik, bog‘dorchilik, uzumchilik, chorvadorlik 
sohasida boy tajribaga ega. Ikki mamlakat seleksiya sohasida katta 

---

muvaffaqiyatlarga erishmoqda. Zamonaviy qishloq xo‘jaligi texnologiyalari 
bo‘yicha tajriba almashish ikki tomon uchun ham manfaatli. Turkmaniston 
Prezidentining 2008 yildagi tashrifi chog‘ida imzolangan agrosanoat majmui 
sohasida hamkorlik to‘g‘risidagi bitim buning uchun huquqiy asos bo‘ladi. Bu 
hujjatda O‘zbekistondan Turkmanistonga qishloq xo‘jalik texnikasini yetkazib 
berish ham ko‘zda tutilgan.
Dunyoda eng serdaromad sohalardan biriga aylanib borayotgan sayyohlik 
hamkorlikning yana bir ustuvor yo‘nalishidir. Bu boradagi hamkorlik ikki 
tomonlama sayyox almashuvini rivojlantirish, xalq hunarmandligi buyumlarini 
tayyorlovchi ustalarning mehnatini rag‘batlantirish va daromadini oshirish 
barobarida uchinchi davlatlardan sayyohlar jalb qilishga xizmat qiladi. Boshqacha 
aytganda, O‘zbekistonga kelgan sayyoh Turkmaniston, Turkmanistonga kelgan 
sayyoh O‘zbekiston orqali qaytib ketishini yo‘lga qo‘yish mumkin. Bularning 
barchasiga sayyohlik kompaniyalarining birgalikda marketing tadqiqotlari 
o‘tkazishi orqali erishish mumkin. Shu tariqa milliy aviakompaniyalarning 
hamkorligini kengaytirish uchun ham asos yaratiladi.
O‘zbekiston Turkmanistonga xizmatlar, oziq-ovqat mahsulotlari, mexanik 
uskunalar, transport vositalari, shisha va qora metall hamda ulardan tayyorlangan 
buyumlar, optik asboblar, kime mahsulotlari eksport qiladi. Turkmanistondan 
O‘zbekistonga plastmassa va undan tayyorlangan buyumlar, xizmatlar, mineral 
moddalar, noorganik kimyo mahsulotlari import qilinadi. 2008 yilda 
mamlakatlarning o‘zaro tovar ayirboshlash hajmi 132,3 mln. AQSh dollarini 
tashkil qildi. Bu raqam 2007 yildagiga nisbatan 38 foiz ko‘p bo‘lsa-da, hali 
O‘zbekiston va Turkmaniston imkoniyatlari darajasida emas.
Qo‘shma korxonalar soni ham ikki tomonni qoniqtirmaydi. Neft-gaz, qishloq 
xo‘jaligi, transport, sayyoxlikdan tashqari ko‘plab boshqa sohalarda ham qo‘shma 
korxonalar tashkil qilish mumkin. Ular sirasiga axborot texnologiyalari, qurilish 
materiallari ishlab chiqarish, qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini qayta ishlash, 
to‘qimachilik va boshqa sohalar kiradi.
Foydalanilmayotgan imkoniyatlarni ishga solish chora-tadbirlarini ishlab 
chiqish, hamkorlikning yangi yo‘nalishlarini ochish va rivojlantirish Savdo-
iqtisodiy, ilmiy-texnikaviy va madaniy hamkorlik bo‘yicha hukumatlararo 
qo‘shma komissiya zimmasiga yuklangan. So‘nggi yillarda Ushbu komissiya 
muntazam ravishda majlislar o‘tkazib kelmoqda. Xususan, Hukumatlararo 
komissiya 2008 yilning yanvarida Ashxobodda, joriy yilning 12 fevral kuni 
Toshkentda majlis o‘tkazdi. Kelishuvga binoan, uning Ashxoboddagi majlisi 
doirasida O‘zbekiston Respublikasining milliy ko‘rgazmasi tashkil qilinib, unda 
130 dan ziyod firma va kompaniya ishtirok etdi, ish odamlari o‘rtasida bevosita 
muloqotlar bo‘lib o‘tdi. Turkmaniston tomonidan ayni shunday ko‘rgazma 
G.Berdimuxamedovning Toshkentga tashrifi asnosida 2009 yil 25 fevralda 
ochildi. Uni tashkil etishdan ko‘zlangan asosiy maqsad mamlakatlarimiz o‘rtasida 
savdo-iqtisodiy, sarmoyaviy, gumanitar aloqalarni yanada mustahkamlash hamda 
O‘zbekiston va Turkmanistonning foydalanilmayotgan iqtisodiy imkoniyatlarini 
ishga solishdan iboratdir. Bu tadbir ish odamlarining ikki mamlakat salohiyati 
haqidagi ma'lumotini oshirish imkonini beradi. 

---