O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi

 
4-§. Kultivatorlar 
Tuproq palaxsasini ag‘darib, yerga ishlov berish ko‘pincha 
salbiy oqibatlarga, ya’ni bug‘lanib namlikning hamda uglerodning 
kamayishi, shamol va suv eroziyasining kuchayishiga olib kelishi 
mumkin. Shu sababli, tuproqni ag‘darmasdan yumshatib tabiiy 
namlikni saqlab qolish, begona o‘tlarga qarshi kurashish, ekilgan 
urug‘ning unib chiqishi uchun optimal sharoit yaratish kabi 
maqsadlarda yerga ishlov berish uchun kultivatorlardan keng 
foydalaniladi. 
Kultivatorlar yerga yoppasiga ishlov beradigan, maxsus va 
chopiq qiluvchi turlarga bo‘linadi. 
Yerga yoppasiga ishlov beradigan kultivatorlar 
yerni 
yumshatish va begona o‘tlarni yo‘qotish maqsadida ishlatiladi. 
Maxsus kultivatorlardan 
bog‘ va o‘rmonlarda daraxtlar orali-
g‘iga hamda eroziyaga uchragan joylarga ishlov berishda foyda-
laniladi. Bu guruhga chuquryumshatkich-keskich kultivatorlari 
ham kiradi. 

---

58 
Chopiq kultivatori 
sug‘oriladigan dehqonchilikda ekinlar 
qator oralig‘idagi yerga ishlov berish, begona o‘tlarni yo‘qotish va 
o‘g‘itlash uchun ishlatiladi. 
Kultivator bilan
ishlov berishda quyidagi agrotexnik talab-
larga 
rioya qilish kerak
: tuproqning pastki nam qatlamini yer 
yuzasiga chiqarmaslik, eroziyani kuchaytiradigan changsimon zar-
rachalarning hosil bo‘lishiga yo‘l qo‘ymaslik zarur. Yumshatila-
yotgan chuqurlik tayinlanganidan ±1,0 sm dan ortiq farq qilmas-
ligiga va begona o‘tlarning 98–99 foizi yo‘qotilishiga erishish 
kerak. 
Kultivator ishchi qismlari bajaradigan
 
ishiga qarab, asosan, 
to‘rt turga: yumshatuvchi, o‘toq qiluvchi, yotiq o‘q-yoysimon va 
chuqur yumshatuvchi tishlarga bo‘linadi. 
Yumshatuvchi tishlar
iskanasimon
 
(21-d rasm),
to‘ntarma 
(21-e rasm)
va nayzasimon kabi xillarga bo‘linadi. Iskanasimon 
tishning qamrov kengligi 
в 
=20 mm, α
0
=40°, ishlov berish 
chuqurligi 
a
=16 
sm
gacha bo‘ladi. Tuproqning pastki, nam 
qismini yuzaga chiqarmaydi. To‘ntarma tish uchining kengayish 
burchagi 2γ = 60°–70°, qamrov kengligi 
в
= 35–65 
mm
bo‘ladi. 
Uning ishlatilayotgan uchi o‘tmaslashib qolsa, tish 180° ga 
to‘ntarilib o‘rnatiladi. Nayzasimon tish ko‘pyillik begona o‘tlarni 
yo‘qotishda qo‘l keladi.