O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus kasb-hunar ta’limi markazi

4.2. Abu Ali Ibn Sino
o‘rta osiyo va sharq xalqining buyuk mutafakkiri, faylasuf 
va qomusiy olim abu ali ibn sino X asrda yashab ijod qilgan. 
U 980-yilda Buxoro shahrida ziyolilar oilasida dunyoga 

---

22
kelgan. otasi bilimdon insonlardan bo‘lib, sinoning birinchi 
o‘qituvchisi hisoblangan. Bolalik davridan kimyo, falsafa, 
tarix va boshqa fanlaiga qiziqib kelgan. Tibbiyot sohasida 
yaratgan asari “Tibbiyot ilmining qonuni” o‘rta osiyo va sharq 
mamlakatlarida shuhrat qozongan. qadim yunon mutafakkirlari 
aristotel, Pifagor, Ptolomey hamda al-Kindiy, abu Nasr al-
Forobiy asarlarini o‘rganib, ushbu asarlar asosida mustaqil 
musiqa nazariyasini yaratdi. ibn sino musiqa sohasiga bag‘ishlab 
beshta asar yaratgan, jumladan, “Kitob-ush shifo”, “Kitob-un-
Najot”, “donishnoma”, musiqa sohasida yaratilgan ikkita asari 
bizning davrimizgacha yetib kelmagan, ular to‘g‘risida sinoning 
“Kitob-un-Najot” asarida ko‘rsatilgan. sinoning “donishnoma
53
 
asari to‘rt qismdan iborat va quyidagi qismlarni o‘z ichiga oladi.
Birinchi qism geometriya faniga bag‘ishlangan.
ikkinchi qism astronomiya faniga bag‘ishlangan.
Uchinchi qism arifmetika faniga bag‘ishlangan.
To‘rtinchi qism musiqa faniga bag‘ishlangan. musiqa 
sohasiga bag‘ishlangan qismi 9 ta bobdan iborat:
1. Tovush, interval, balandlik, ohangdoshlik va 
noohangdoshlik.
2.  Tovushlarning munosabati.
3. ohangdosh tovushlarning noohangdosh tovuslilar bilan 
aloqadorligi.
4. 
Tetraxordlar.
5. 
lad. Tovushqator.
6. 
Usul va o‘lchovlar.
7. 
Harakat va kuylarning klassifikatsiyasi.
8. 
musiqa asboblari to‘g‘risida.
9. 
musiqiy bezaklar (melizmlar).
Nazariy va amaliy natijalariga ko‘ra ibn sino o‘z asarida 
musiqaning insonga ta’siri, musiqa orqali insonlarni davolash, 

---

23
musiqa go‘zallik timsoli, musiqa estetik tarbiyalanuvchi jarayon 
deb hisoblangan
30
.
sinoning “ash-shifo” asari musiqa madaniyatida alohida 
o‘ringa ega. Ushbu asarda mutafakkir bir necha yillar 
tajribalaridan kelib chiqqan holda yaratgan. “ash-shifo” asari 
muqaddima va 6 bobdan iborat.
1-bob -Tovushlarning paydo bo‘lishi va intervallar 
to‘g‘risida.
2-bob - matematik hisoblash yo‘li bilan inteivallarni 
tuzish.
3-bob - Tetraxordlarning xilma-xilligi.
4-bob - Tovushlarning harakatlari to‘g‘risida.
5-bob -Usullar nazariyasi.
6-bob - Kuylaming yaratilishi. musiqa asboblarining 
tuzilishi.
Ushbu ma’lumotlar bilan bir qatorda ibn sino tovushlarning 
harfiy tizim bo‘yicha belgilanishi to‘g‘risida so‘z yuritadi. 
mutafakkirning qomusiy asarlari musiqa madaniyati, ta’lim-
tarbiya, insonlarning ma’naviy rivojlanishiga ko‘makdosh bo‘lib 
kelgan.