12
nomi bilan bog‘lashimiz mumkin. Borbad marvaziy (583-638)
marv
13
shahrida tug‘ilgan.
ayrim tarixiy qo‘llanmalarda Borbad Faxlabad nomi bilan
zikr etilgan. Borbad o‘qimishli, ziyoli musiqachi oilasida
tavallud topgan.
Otasi hofiz, sozanda bo‘lib, shinavandalar orasida taniqli
inson bo‘lgan. Birinchi musiqa malumotni u otasidan oladi.
marv shahri adabiyot va san’at markazi hisoblangan va Borbad
barcha iste’dodli insonlar orasida kamol topadi. Keyinchalik
marv shahridan Eron mamlakatiga yo‘l oladi.
Borbadning hayoti sosoniylar sulolasi, ayniqsa, Xisrav
Parvez ii bilan bog‘liq bo‘ladi. Tez orada Borbad saroyda
yashab
ijod qilayotgan barcha shoir, xonanda, sozanda va
iste’dod jamoasi orasida shuhrat qozonib, saroyning yetakchi
musiqachilardan biriga aylanadi. Borbadning ijodida 360 ta
qo‘shiq va 30 ta kuy borligi to‘g‘risida mutafakkir Nasriddin
Tusiy o‘zining «asos-al-iqtibos» asarida keltirib,
quyidagi
fikrlarni zikr etgan.
Borbad marvaziy qo‘shiq va ashulaning mohir ijrochisi va
iste’dodli sozanda hisoblanadi.
Borbad musiqa asbobida katta mahorat bilan ijro etib, ajam
xalqining kuychisi hisoblangan, uning merosida 360 ta qo‘shiq
va 30 ta kuylar
14
borligi aniqlangan.
Borbad o‘zi yaratgan asarlari bilan biiga zamondoshlarining
asarlarini bir tizimga keltirib, qo‘llanma
sifatida tayyorlaganligi
sababli, sharq klassik musiqa tizimining asoschisi hisoblanadi.
Borbadning оtа mohirona kuylashi va musiqa asbobida
kuylar ijro etishi Nizomiy Ganjaviy dostonlarida zikr etilgan.
Borbad bilan bir qatorda sozanda va xonandalar: sarkash,
13
marv shahri. Hozirgi Turkmaniston Respublikasida marv shahri hisobla-
nadi.
14
Борбад. Эпоха. Традиции. Д. 1989.- с. 51.
13
Nakisso, Ramtin, dilorom, Tisu Navagar, ozodvar Changiy,
Bomshad
15
va boshqalar ham ijod qilgan.
Ramtin nomi (557-620) Vii-Xii asrlar tarixiy manbalarda
zikr etilgan. Ramtin movarounnahr viloyatidan bo‘lib, Xisrav
Parvez ii saroyida xonanda sifatida mashhur bo‘lgan. Ramtin
sosoniylar davlatida an’anaviy musiqaning rivojlanishiga katta
hissa qo‘shgan hofizdir. XIX asrning mutafakkiri Rizaqulixon
Hidoyat “iste’dodli Ramtin, musiqa asbobini mahorat bilan
chalgan va musiqa asbobi uchun bir qator musiqa asarlarini
chang yaratgan”
16
ligini yozadi.
Nakissoniy Changiy (549-623) to‘g‘risida tarixiy asarlar
ma’lumot beradi. Nakissoniy Changiy musiqachi bastakor
sifatida Borbad marvaziy bilan hamkorlikda bir qator asarlar
yaratgan. musiqashunos B. shteynpress ma’lumotlariga ko‘ra,
Borbad va Nakissoniy ijodi bilan katta shuhrat qozonib, har biri
maqom, dostonlar kuylagan va turli xil
kuylarni chang va borbad
musiqa asbobida ijro etgan. ikki mashhur musiqachi sosoniylar
saroyining iftixori bo‘lgan. Nakissoniyning o‘zi esa armaniston
hududida tug‘ilib, kamol topgan
17
.
Sarkash (568-625) nomi bilan mashhur bo‘lgan ushbu shaxs
nomini yevropa musiqashunoslari ham barcha tarixiy manbalarda
keltirib o‘tadi. sarkash sosoniylar davrida Borbaddan oldin
musiqachilar sardori nomini olgan. U “Varshon”, “seson”,
“sarkash”, “Kisra”, “sarandoz”, “shodvard”
asarlarining
muallifi
18
dir.
sosoniylar davlatida ayollar san’ati rivojlangan edi. ayniqsa,
saroy raqqosalari, hofizlari to‘g‘risida tarixiy manbalar bizga
ma’lumot beradilar.
15
Борбад. Эпоха. Традиции. Д. 1989.- с. 44.
16
Ushbu ma’lumot ko‘plab tarixiy manbalarda zikr etilgan. Борбад. Эпоха.
Традиции. Д. 1989.- с. 45.
17
Штейнпресс Б. Популярный очерк истории муз. XIX веков.— М.:
1969. 65-82 с.
18
Ushbu asarlaming muallifi to‘g‘risida Nizomiy va Amir Xusrav Dehiaviy
asarlarida zikr etilgan.
14
Ozodvar Changiy (592-649) nomi bilan mashhur bo‘lgan bu
musiqachi ayol Xuroson viloyatida dunyoga kelgan. sosoniylar
musiqa madaniyatining rivojlanishiga katta hissa qo‘shib,
ayollardan iborat bo‘lgan musiqa dastasini tashkil etgan.
daniyalik musiqashunos a Kristensen o‘z asarida shunday
yozadi: “sosoniylar saroyida jamoa orasida ayollardan iborat
musiqachilar dastasi (ansambl) alohida o‘ringa ega edi va Xisrav
Parvez ii ayollar san’atiga yuqori baho bergan”
19
.
ayollar san’ati, ayniqsa, ozodvar Changiy to‘g‘risida
a.Firdavsiyning “shohnoma” asarida ko‘plab ma’lumotlar
keltirilgan. Borbad davrida musiqa madaniyatining nihoyatda
xilma-xilligi to‘g‘risida barcha tarixiy manbalarda yozilgan.
o‘sha davrda xonandalik elementlari rivojlangan bo‘lib,
ijrochilik san’ati ma’lum bir yo‘nalishga ega bo‘lgan. Turli
vokal
janrlari, masalan, “Xisravoniyat” - Borbad asarlarining
asosi bo‘lib, keyinchalik sharq musiqa madaniyatining
rivojlanishiga va uning targ‘ib etilishiga xizmat qildi. Borbad
va uning zamondoshlari yaratgan asarlar notalar varianti bizning
davrimizgacha yetib kelmagan, lekin ularning yaratilishi va
ijro etilishi to‘g‘risida keyinchalik yaratilgan tarixiy asarlar,
qolaversa, arxeologik tadqiqotlar, topilgan barcha turli xil
buyumlar buning isbotidir.
Do'stlaringiz bilan baham: 
