O’zbekiston Respublikasi Oliy va O’rta maxsus ta’lim vazirligi Olmazor tibbiyot kolledji

P l e v r i t – plevra pardalarining yallig’lanishi bo’lib, sil infeksiyasi, revmatizm, o’pka raki, pnevmaniya, shuningdek jarohatlanish oqibatida kelib chiqadi. Plevrit quruq va ekssudativ turlarga bo’linadi.
Q u r u q (fibrinoz) p l e v r i t – bu kasallikka moyil qilib qo’yadigan omillar – odamning sovuq qotishi, jarohatlanishi, pnevmoniya bilan og’rishidir. Fibrinoz plevritda yallig’lanish jarayoni plevra bo’shlig’ida ekssudat paydo bo’lishiga olib bormaydi. Bunda suyuqlik kam bo’ladi, u plevra varaqlarini go’yo moylab turadi va bu joyga cho’kmalar holida cho’kib tushadi, shu narsa plevra varaqlarining sirpanishini qiyinlashtirib qo’yadi. Yallig’lanish ekssudatida fibrin ko’p bo’ladi.
K l i n i k m a n z a r s i. bemor ko’krak qafasining u yoki bu yarmida qattiq og’riq borligidan, yo’talib turishi (og’riq bilan quruq yo’tal), tana harorati ko’tarilishi, lanjlikdan noliydi. Fibrinoz plevritning asosiy obektiv simptomi o’pka auskultasiya qilib ko’rilganida plevra ishqalanishidan chiqadigan shovqindir. Kasal tomon nafasda orqada qoladi, bu rentgenoskopiya vaqtida ham sezilib turadi.
Diafragma plevrasi yallig’langanda og’riq qorinning yuqori qismida bo’lib, o’mrovga ham o’tib turadi. Plevritda og’riq trapetsiyasimon muskul sohasida seziladi.
Fibrinoz plevritni qovurg’alar sinishi yoki qovurg’alararo nevralgiyada ajratib olishi juda muhim. Qovurgalar singanda rentgenografiyada suyak tuzilishining zararlangani va palpatsiya qilib ko’rilganda suyak singan joyning bezillab turishi ma’lum bo’ladi. auskultatsiya qilib ko’rilganida qovurg’a suyaklari qsmlarining krepitatsiyasi qayd qilinadi. Qovurg’alar aro nevralgiyada o’g’riqning qovurg’alar aro ner chiqib keladigan nuqtalarda (to’sh suyagiga birikish joyida, qo’ltiq osti sohasi, paravertebral nuqtada ) bo’lishini hisobga olish zarur. Davo chora tadbirlarni to’g’ri belgilab olish uchun diagnoz aniq belgilash kerak, zaruriyati tug’ilgan payitlarda mutahasislar (hirurg yoki nevropatolog ) konsultatsiya tayinlanadi.
D a v o s i. kasalga tinch, issiq sharoit yaratib berish, og’riqqa qarshi choralar ko’rish: ko’krak qafasini bog’lab qo’yish, plastir yopishtirib fiksatsiya qilish, novakain blokadasini buyurish o’rinlidir. Bankalar, gorchichniklar, kodein, amidopirin va boshqa dori darmonlar bilan davolash buyuriladi.
Ekssudativ plevrit etialogiyasida sil intaktikatsiyasi pnevmoniy, revmotizm 1 – o’rinni egallaydi. Ekssudativ plevrit, aksarifibrinoz plivritdan keyin avj oladi.
Kasallikda talaygina miqdorda ekssudat paydo bo’lib, plevra bo’shlig’ini to’ldirib turadi, u o’pkaning qisilib qolishiga olib keladi, nafasni qiyinlashtirib qo’yadi,( bir necha litrgacha eksudat to’planib qoladi).
K l i n i k m a z a r a s i. ekssudativ plevritda og’riq fibrinoz plevritdagiga qaraganda ancha kam ifodalangan bo’ladi yoki umuman bo’lmaydi, yo’tal ham kamroq, og’riqli bo’ladi. o’pkaning suyuqlik bilan bosilib qolganiga aloqador simptomlar jumladan hansirash (nafas funksiyasining buzilishi), birinchi o’ringa o’tadi. Kasallikni o’z vaqtida aniqlab olishga imkon beradigan juda aniq tayin simptomlar bor. Plevra bo’shlig’idagi suyuqlik miqdorining tez ko’payib borishi perkussiya qilib ko’rilganda perkutor tovushning sezilarli darajada kalta tortib qolishiga sabab bo’ladi, shu bilan birga suyuqlikning ustki chegarasi rentgenalogik ko’rinib turadigan qiyshiq chiziq (ellis – damuazo – sokolov chizig’i) ni hosil qiladi. Askultatsiya eksudat ustida nafas susayib qolgan bo’ladi, ekssudatning yuqorida esa bronhial nafas eshitiladi. Chunki bu yerda o’pka eksudatdan qisilib turadi.
D a v o s i muhim davo chorasi plevrani punksiya qilish, ya’ni plevra bo’shlig’idan eksudatni chiqarib tashlashdir. Oltinchi qovurg’alar orasida kurakdan pastka tomon pastga boradigan chiziq bo’ylab mahsus yo’g’on igna bilan teshik ochiladi. Igna uchi plevra bo’shlig’iga tushgan bo’lsa, u vaqtda ignadan tashqariga eksudat chiqib keladi. Talaygina suyuqlik to’planib qolgani plevra funksiyasini mutlaqo zarur qilib qo’yadi. Plevra punksiyasi uchun Poten opatatidan foydalaniladi.
Bemor transsudat yoki eksudat borligini hisobga olish kerak, chunki eksudat ko’picha jarayonning tabiatan yallig’lanishga aloqador ekanligidan, transsudat bo’shliqlarda shishalar borligidan dalolat beradi. Diferensial diagnostika uchun labaratoriya usullaridan foydalanadi. Transsudat zichligi 1,015 dan kam bo’lsa, eksudat zichligi 1,015 dan yuqori bo’ladi. transsudatning oqsil miqdori 3 % dan kam, eksudatga 3% dan ortiq bo’lib chiqadi. Bundan tashqari , rentgenologik yo’l bilan tekshirib ko’rilganda transsudatning plevra bo’shlig’ida gorizontal ravishda joylashgani va kasal ekran tagida vaziyatni o’zgartirganida plevra bo’shlig’idagi suyuqlik sathi o’zgarib qolgani ma’lum bo’ladi, ekssudatda esa bunday bo’lmaydi, yani suyuqlik Ellis – Damuazo – sokolov chizig’i bo’ylab joylashadi va o’z sathini o’zgartirmaydi.
Plevra punksiya qilinayotgan paytda meditsina hamshirasi stulda o’tirgan bemor yonida turib, vrachga qarashib boradi. Mana shu muolaja bajarilayotgan maxalda bemor o’zidan ketib qolishi mumkin, bunday holda zudlik bilan yurak tomirlarni quvvatlaydigan dori- darmonlar (kamfora, kafein)dan ineksiya qilinadi. Medikamentoz vositalar- salitilatlar, kalsiy xlorid beriladi. Plevrit etiologiyasi sil deb gumon qilinganda streptamitsin, ftivazid preparatlari o’rinlidir. Plevrit bilan og’rigan bemor o’rnidan turmasdan yotishi (kasal yon boshini bosib yotishi) kerak. Unga bankalar, garchichniklar buyruladi.
Ekssudat surilayotgan davrda nafas gimnastikasi tavsiya etiladi. Plevritning oldini olishga taalluqli muhim tadbir asosiy kasallik: pnevmaniya, o’pka sili, revmatizmga davo qilishdir.


Yiringli plevrit
Kasallik ko’pincha organizmda yiringli jarayon bo’lganida avj oladi. Himoya kuchlari susayib qolganda odamni holdan toydirib qo’yadigan kasalliklarda, o’pka sbsessi plevra bo’shlig’iga yorib chiqqanida ham yiringli plevrit paydo bo’lishi mumkin.
Klinik manzarasi. Yiringli plevrit umumiy intaksikatsiya hodisalari, qattiq isitma, ko’p terlash bilan o’tadigan og’ir kasallikdir.
Perkutor va auskultativ ma’lumotlar huddi ekssudativ plevritdagi bilanbir xil bo’ladi, lekin qonning tekshirish natijalari (SOE kuchayishi, anchagina lekositoz bo’lishi), shuningdek plevra punksita qilinganida olinadigan ma’lumotlar yiringli yallig’lanish borligidan dalolat beradi.
Davosi. Antibiotiklarni katta dozalarda buyurish, jumladan ularni plevra ichiga yuborib turishdan iborat. Zaruriyatga qarab, operatsiya choralari ko’riladi. Nafas aparatining boshqa kasalliklaridagidek, bemorga kislorodni to’g’ri berib turish katta ahamiyatga ega.
Tayanch iboralar:
O’pka gangrenasi- o’pka to’qimasining jonsizlanishi, chirib parchalanishi bo’lib, bunday balg’am ajralishi bilan o’tadi.
Plevrit- plevra pardalarining yallig’lanishi bo’lib, sil infeksiyasi, revmatizm, o’pka raki, pnevmaniya, shuningdek jarohatlanish oqibatida kelib chiqadi.
Bronxoektatik kasallik- Bronxoektaziya surunkali o’pka yiringlashi turlaridan biri bo’lib, butun bronh devori va atrofidagi to’qimasining chuqur destroktiv o’zgarishga uchrashi natijasida mayda bronhlarning kengayib ketishidan iborat kasallikdir.
Quruq(fibrinoz) plevrit – bu kasallikka moyil qilib qo’yadigan omillar – odamning sovuq qotishi, jarohatlanishi, pnevmoniya bilan og’rishidir.
Ekssudativ plevrit- etialogiyasida sil intoktikatsiyasi pnevmoniy, revmotizm 1 – o’rinni egallaydi. Ekssudativ plevrit, aksari fibrinoz plivritdan keyin avj oladi.