O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

1.
 
MA’RUZA 
 
Ma’ruzali dars o‘tishda o‘qituvchi ko‘p narsaga e’tibor berishi lozim. 
Hozirgi davrda texnik vositalari rivojlanganligini, kompyuterlar ishlab turishini 
hisobga olgan holda, dars boshlashdan bir ikki kun oldin ma’ruza matnini 
tinglovchilarga tarqatib, dars o‘tish kunida tinglovchilar qisman tanishib chiqqan 
mavzu bayon etiladi. Bu usul o‘quvchilarga ma’ruzani tinglab o‘tirishga, qo‘lidagi 
ma’ruza matni bilan ishlashga undaydi. 
Ma’ruza o‘tishning ikkinchi usuli o‘qituvchi o‘z mavzusi bo‘yicha 
ma’ruzani bayon etadi va ayrim joylarni bir necha marotaba takrorlaydi. 
Tinglovchilar ma’ruzachining bayonini kuzatib turib kerakli ma’lumotlarni yozib 
oladi (ma’ruzachi bir necha takrorlagan satrlarni, so‘zlarni yozib olish kerakligini 
ma’ruza boshlanishidan oldin tinglovchilarga aytib o‘tish lozim). 
Har bir usul ma’ruza o‘tuvchi darsni 5 – 10 daqiqa oldin tugatib savol 
javobga, ma’ruza muhokamasiga vaqt qoldiradi. 
2.
 
FILM 
Rahbar o‘z darsini boshlashdan oldin ko‘rgazmali qurollar tayyorlaydi. 
Bular fili, pano, slayd, tablitsa, rasmlar va boshqalar bo‘lishi mumkin. Film 
o‘tilgan yoki o‘tiladigan mavzuga taalluqli bo‘lishi lozim.
3.
 
MUNOZARA 
 
O‘qituvchilar va talabalar orasida umumiy munozara o‘tkazish vaqtida ochiq 
va teng fikrlar almashtirilishiga erishish uchun bir necha oddiy qoidalar bor. Ushbu 

---

78 
qoidalar buyruq maqsadida emas, balki sizlarga aloqa qilish usullarini o‘rgatish va 
ilmiy tekshirish uchun yordam beradi. Munozara qatnashchilarning faollik 
darajasiga va ularning izohlarga ijodiy baho berish sifatiga ko‘ra munozaraning 
yaxshi o‘tishini bilib olishi kifoyatdir. Demak, zavq olishingiz mumkin. 
Ba’zi vaqtda munozara uchun «bazis qoidalari»ning tuzishi foydadan holi 
emas. Quyidagi mumkin bo‘lgan qoidalarga bir necha misollar: 

har bittasi boshqalarni diqqat bilan tinglashi kerak (fikrlari mos 
kelmagan taqdirda ham); 

gapirayotganning gapini bo‘lmaslik; 

bir vaqtda bir kishidan ortiq gapirmaslik; 

bironta ham fikr masqara bo‘lmaslik; 

agar ustoz kimdandir norozi bo‘lsa, noroziligini o‘z fikri bilan bildirib, 
lekin uni tahlikaga solmaslik; 

boshqalar sizni qanday tushunishlarini umid qilsangiz, siz ham ularni 
shunchalik tushunishga harakat qiling. 
Munozara uchun aniq bir mavzu tanlanadi.