O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomli toshkent davlat pedagogika universiteti sh. A. Do‘stmuhamedova, X. A. Tillashayxova

Birinchi funksiya:
tashkiliy funksiya bo‘lib, u o‘z ichiga o‘quv jarayonini 
to‘g‘ri tashkil etishni va buning uchun zarur bo‘lgan shart-sharoitlarning 
yaratilishini oladi. 
Ikkinchi funksiya:
bevosita o‘qituvchining qiziqishi va talablarini 
qondirishga yo‘naltirilgan holdagi ijtimoiy funksiyadir. Shuningdek, bu funksiya 
o‘qituvchilardagi ko‘tarinkilik, yaxshi kayfiyat va o‘quv jarayonidagi ishchanlikni 
yuzaga keltirishni o‘z ichiga oladi.
Afsuski, ko‘p yillar davomida boshqarishning ana shu ijtimoiy funksiyasiga 
umumiy o‘rta maktablar ta’lim- tarbiya jarayoniga, shuningdek malaka oshirish 
jarayoniga ham juda kam e’tibor berildi. O‘quvchilarning hohish-istaklari va 
kayfiyatlariga ikkinchi darajali deb qaraldi. Hayot bu qarashning naqadar noto‘g‘ri 
ekanligini isbotlab berdi. 
Boshqaruvning 
uchinchi funksiyasi 
ijtimoiy-psixologik funksiyadir. Bu 
funksiya o‘qituvchilarning samarali faoliyat ko‘rsatishlari uchun zarur bo‘ladigan 
ijtimoiy-psixologik holat va xususiyatlarni o‘qituvchilarning o‘zaro bir - birlarini 
nazorat qilishlari, o‘z-o‘zlarini boshqarishlari, shuningdek, mustaqil ta’lim 
olishlarini rivojlantirishga yo‘naltirishdan iborat. 
Umuminsoniy hamda alohida kasbiy ehtiyojlar darajasi har bir o‘qituvchida 
tabiiy xilma- xildir. Bunday sharoitda malaka oshirish tinglovchilarda o‘z 

---

277 
vazifalarini bajarish sifatini oshirishga nisbatan xohish va ko‘nikmalarini 
shakllantirish, ularning tashabbus va ijodkorliklarini, o‘z- o‘ziga ishonish, o‘z-
o‘zini boshqarish va mas’uliyat hissini uzluksiz rivojlantiruvchi ma’naviy-
psixologik muhitni yaratish nihoyatda muhimdir. 
Malaka oshirish markazlarida faoliyat ko‘rsatuvchi har bir pedagog kurs 
tinglovchisi, har bir guruh qalbiga yo‘l topishi, ularning yuzaga chiqmagan 
imkoniyatlarini ochib berishi, o‘z-o‘zini namoyon etishiga yordam beruvchi 
muhitni yaratishi, ular o‘quv faoliyatining samarali bo‘lishiga erishishida 
nihoyatda zarurdir. Buning uchun malaka oshirish tizimida faoliyat ko‘rsatayotgan 
pedagoglar, o‘z bilim va malakalarini oshirayotgan tinglovchilarning o‘quv 
faoliyatini boshqarishda quyidagilarga amal qilishlari lozim: 
Anglash 
– tinglovchining, guruhning, jamoaning ichki ruhiy ehtiyojlarini, 
boshqaruv vaziyatlarini o‘quv jarayoni davomida tinglovchilarda yuzaga 
kelayotgan o‘zgarishlarni anglash.