O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomli toshkent davlat pedagogika universiteti sh. A. Do‘stmuhamedova, X. A. Tillashayxova

Tashhis qilish – 
tinglovchi va uning faoliyat yo‘nalishlarini oldindan bila 
olish. O‘quv jarayoni davomida foydalanish uchun tanlangan uslublarining ta’siri 
va samarasini oldindan ko‘ra olish. 
Loyihalashtirish – 
pedagog o‘zi o‘qitayotgan fanning missiyasi, maqsad va 
vazifalarini to‘liq anglab olishi, o‘quv faoliyati hamda o‘quv jarayonini 
loyihalashi. 
Kommunikativ-informatsion – 
eng yangi ilmiy, uslubiy ma’lumotlar va 
ularni tinglovchilarga yetkazish yo‘llarini topish va ularni bir tizimga solish. O‘quv 
jarayoni davomida tinglovchilar bilan uzviy, keng qamrovli, maqsadga 
yo‘naltirilgan muloqotni o‘rnatish. 
Motivatsiya – 
tinglovchilar faoliyati yo‘nalishini belgilovchi va ularni 
faollashtiruvchi ichki va tashqi sharoitlar birligiga samarali ta’sir etuvchi kuchlarni 
aniqlash va singdirish. 
Boshqarish – 
o‘quv faoliyati davomida tinglovchining o‘quv materiallarini 
o‘zlashtirishi bo‘yicha ma’suliyatni o‘z bo‘yniga olishi, o‘quv jarayonini mahoratli 
boshqarish. 
Tashkil etish – 
belgilangan maqsad va vazifalarni samarali amalga 
oshirishni tashkillashtirish. 
Tinglovchilarga o‘zining o‘quv va ijodiy faoliyat natijalaridan lazzatlanish 
va o‘z-o‘zidan qoniqish hissini berish. 
Rivojlantiruvchi – 
o‘qituvchi shaxsiga psixologik ta’sir ko‘rsatish. 
Baholash – 
o‘quv faoliyatining talab va me’yorlarini ishlab chiqish va 
ularning tinglovchilar bilim, ko‘nikma va malakalari bilan muvofiqlik darajasini 
aniqlash. O‘qituvchiga o‘z-o‘zini baholash imkoniyatini berish. 
Nazorat – 
o‘quv faoliyati davomida erishilgan natijalarni belgilangan 
maqsad bilan taqqoslash. 
Korreksiya – 
o‘quv faoliyatini boshqaruvchi maqsad va o‘qitish dasturiga 
kerakli o‘zgartirishlar kiritish. 

---

278 
Malaka oshirish tizimida xizmat qilayotgan pedagoglar ana shu ko‘rsatilgan 
12 ta ko‘rsatkichni to‘liq egallagan va o‘quv jarayonida mahorat bilan qo‘llay 
olgan taqdirdagina ularning faoliyatlari ijobiy psixologik samara beradi.. 
Mamlakatimizda yangilangan ta’lim mazmunini joriy etishda o‘qituvchi 
maktabdagi asosiy shaxs hisoblanadi. Shunday ekan, u zarur kasb mahorati va 
nazariy bilimlarga ega bo‘lmog‘i shart. O‘qituvchilar malaka oshirish kurslaridan 
ularni qiziqtirgan, o‘ylantirgan barcha muammolarni hal qilib ketishlari kerak. 
Bizga ma’lumki, institutimizda 20 ga yaqin mutaxassislikka ega bo‘lgan 
o‘qituvchilar kelib malakasini oshiradilar. Ularning har biri o‘ziga xos qiziqish, 
ehtiyoj talab va o‘z-o‘zidan ma’lum shaxsiy psixologik xususiyatlarga ega 
bo‘ladilar.
Tinglovchilarning qiziqish va ehtiyojlarini asosan quyidagi to‘rtta yo‘nalish 
bo‘yicha o‘rganib chiqish maqsadga muvofiqdir, ya’ni: 
A) o‘quv jarayonini tashkil qilish va olib borilishiga nisbatan bo‘lgan 
qiziqish va ehtiyojlar (talablar); 
B) ma’naviy-ma’rifiy ishlarning tashkil etilishiga nisbatan bo‘lgan qiziqish 
va ehtiyojlar (talablar); 
V) o‘z shaxsiy psixologik xususiyatlarini o‘rganishga nisbatan qiziqish va 
ehtiyojlari; 
G) tinglovchilarning o‘z ustida mustaqil ishlashi, ilmiy yo‘nalishi bo‘yicha 
qiziqish va ehtiyojlarini (talablarini) o‘rganib chiqish.