O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti shahrisabz filiali

Kimyoviy havfli ob'yektlardagi halokatlar
bu:
atrof-tabiiy muhiti kuchli ta'sir qiluvchi zaharli moddalarning otilib chiqishiga va shikastlovchi 
omillarning odamlar, hayvonlar va o’simliklarning ko’plab shikastlanishiga olib kelishi mumkin 
bo’lgan yoki olib kelgan darajada, yo’l qoyilgan chegaraviy kontsentratsiya-lardan ancha ortiq 
miqdorda sanitariya-himoya hududidan chetga chiqishga sabab bo’ladigan kimyoviy havfli 
ob'yektlardagi halokatlar yongin va portlashlar. 
Yongin-portlashhavfi mavjud bo’lgan ob'yektlardagi halokatlar
bu:
- texnologik jarayonda portlaydigan, oson yonib ketadigan hamda boshqa yongin uchun 
havfli moddalar va materiallar ishlatiladigan yoki saqlanadigan ob'yektlardagi, odamlarning 
mexanik va termik shikastlanishiga, zaharlanishiga va o’limiga, asosiy ishlab chiqarish 
fondlarining nobud bo’lishiga, FVlar xududlarida ishlab chiqarish siklining va odamlar 
hayotining buzilishiga olib keladigan halokatlar, yonginlar va portlashlar; 

---

131 
- odamlarning shikastlanishiga, zaharlanishiga va o’limiga olib kel-gan hamda qidirish-
qutqarish ishlarini o’tkazishni nafas olish or-ganlarini muhofaza qilishning maxsus anjomlarini 
va xaltalarini qo’llanishni talab qiluvchi ko’mir shaxtalaridagi va ruda sanoatidagi gaz va chang 
portlashi bilan bogliq avariya – yonginlar va jinslar qo’porilishi. 
Energetika va kommunal tizimlardagi halokatlar
bu: 
- sanoat va qishloq ho’jaligi mas'ul iste'molchilarining halokat tufayli energiya ta'minotisiz 
qolishiga hamda aholi hayot faoliyatining buzilishiga olib kelgan GES, GRES, TETslardagi, 
ulkan issiqlik markazlaridagi, elektr tarmoqlaridagi bugqozon bo’limmalaridagi, kompressor va 
gaz taqsimlash shahobchalaridagi va boshqa energiya ta'minoti ob'yektlaridagi halokatlar va 
yonginlar; 
- aholi hayot faoliyatining buzilishiga va salomatligiga havf olib kelgan gaz quvurlaridagi, 
suv chiqarish inshoot-laridagi, suv quvurlaridagi, kanalizatsiya va boshqa kommunal 
ob'yektlardagi halokatlar; 
- atmosfera, tuproq, yer osti va yer usti suvlarining odamlar salomat-ligiga havf tugdiruvchi 
darajada kontsentratsiyadagi zararli moddalar bilan ifloslanishiga sabab bo’lgan gaz tozalash 
qurilmalaridagi, biologik va boshqa tozalash inshootlaridagi halokatlar.