O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti tabiiy fanlar fakulteti

Bir nechta noorganik qo'rg'oshin (IV) birikmalari :ma'lum va ular odatda kuchli oksidlovchi moddalardir yoki faqat kuchli kislotali eritmalarda bo'ladi. Qo'rg'oshin (II) oksidi keyingi oksidlanishida aralash oksidi beradi, Pb₃O₄. U qo'rg'oshin oksidi (II, IV) yoki tizimli ravishda 2PbO PbO₂ deb ta'riflanadi va eng mashhur aralash valentlik qo'rg'oshin birikmasi hisoblanadi. Qo'rg'oshin dioksidi - xlor gazini xlorid kislotasini oksidlashga qodir kuchli oksidlovchi vosita. Chunki ishlab chiqarilishi kutilayotgan PbCl₄ beqaror va o'z -o'zidan PbCl₂ va Cl₂ ga parchalanadi. Qo'rg'oshin oksidi singari, qo'rg'oshin dioksidi ko'pikli anionlarni hosil qilishi mumkin. Qo'rg'oshin disulfidi va qo'rg'oshin diselenidi yuqori bosimda barqaror bo'ladi. Sarg'ish kristalli kukun qo'rg'oshin tetrafloridi barqaror, lekin difloridga qaraganda kamroq darajada. Qo'rg'oshin tetraxloridi (sariq moy) xona haroratida parchalanadi, qo'rg'oshin tetrabromidi undan ham barqaror emas va qo'rg'oshin tetraiodidining mavjudligi bahsli.

1.4 Qalay va qo’rg’oshining kimyoviy xossasilari.
Qalayning kimyoviy xossalari. Atomning tashqi elektronlari konfiguratsiyasiga muvofiq 5s2 5p2 Tin ikkita oksidlanish darajasiga ega: +2 va +4; ikkinchisi barqarorroq; Sn(II) birikmalari kuchli qaytaruvchi moddalardir. 100 ° C gacha bo'lgan haroratda quruq va nam havo qalayni deyarli oksidlantirmaydi: u SnO₂ ning nozik, kuchli va zich plyonkasi bilan himoyalangan. Sovuq va qaynoq suvga nisbatan Qalay barqaror. Qalayning kislotali muhitdagi standart elektrod potensiali -0,136 V ga teng. Sovuqda suyultirilgan HCl va H₂SO₄ dan qalay asta-sekin vodorodni siqib chiqaradi va mos ravishda SnCl₂ xlorid va SnSO₄ sulfat hosil qiladi. Issiq konsentrlangan H₂SO₄ da qizdirilganda qalay eriydi va Sn(SO₄)₂ va SO₂ ni hosil qiladi. Sovuq (0°C) suyultirilgan nitrat kislota reaksiyaga ko‘ra qalayga ta’sir qiladi:
4Sn + 10HNO₃ \u003d 4Sn (NO₃)₂ + NH₄NO₃ + 3H₂O.
Konsentrlangan HNO₃ (zichligi 1,2-1,42 g / ml) bilan qizdirilganda qalay metatin kislotasi H₂SnO₃ cho'kmasi hosil bo'lishi bilan oksidlanadi, hidratsiya darajasi o'zgaruvchan:
3Sn + 4HNO₃ + nH₂O = 3H₂SnO₃ nH₂O + 4NO.
Konsentrlangan ishqor eritmalarida qalay qizdirilganda vodorod ajralib chiqadi va geksagidrostanat hosil bo'ladi:
Sn + 2KOH + 4H₂O \u003d K₂ + 2H₂.
Havodagi kislorod qalayni passivlashtiradi va uning yuzasida SnO₂ plyonkasi qoladi. Kimyoviy jihatdan oksid (IV) SnO₂ juda barqaror, oksidi (II) SnO tez oksidlanadi, u bilvosita olinadi. SnO₂ asosan kislotali xususiyatga ega, SnO - asosli. Kalay to'g'ridan-to'g'ri vodorod bilan birlashmaydi; gidrid SnH₄ Mg₂Sn ning xlorid kislota bilan o'zaro ta'siridan hosil bo'ladi:
Mg₂Sn + 4HCl \u003d 2MgCl₂ + SnH₄.
Bu rangsiz zaharli gaz, t kip -52 ° C; u juda mo'rt, xona haroratida bir necha kun ichida Sn va H₂ ga parchalanadi va 150 ° C dan yuqori - bir zumda. Shuningdek, u qalay tuzlarida izolyatsiyalash paytida vodorod ta'sirida hosil bo'ladi, masalan:
SnCl₂ + 4HCl + 3Mg \u003d 3MgCl₂ + SnH₄.
Galogenlar bilan qalay SnX₂ va SnX₄ tarkibidagi birikmalarni beradi. Birinchisi tuzga o'xshash va eritmalarda Sn 2+ ionlarini beradi, ikkinchisi (SnF₄ dan tashqari) suv bilan gidrolizlanadi, lekin qutbsiz organik suyuqliklarda eriydi. Qalayning quruq xlor bilan o'zaro ta'siri (Sn + 2Cl₂ = SnCl₄) SnCl₄ tetrakloridni beradi; bu oltingugurt, fosfor, yodni yaxshi eriydigan rangsiz suyuqlikdir. Ilgari, yuqoridagi reaktsiyaga ko'ra, Kalay muvaffaqiyatsiz konservalangan mahsulotlardan chiqarildi. Endi usul xlorning toksikligi va qalayning yuqori yo'qotilishi tufayli keng qo'llanilmaydi. Tetrahalidlar SnX₄ H₂O, NH₃, azot oksidlari, PCl₅, spirtlar, efirlar va ko'plab organik birikmalar bilan murakkab birikmalar hosil qiladi. Hidrogal kislotalar bilan qalay halidlari eritmalarda barqaror bo'lgan murakkab kislotalarni beradi, masalan, H₂SnCl₄ va H₂SnCl₆. Suv bilan suyultirilganda yoki neytrallanganda oddiy yoki murakkab xloridlarning eritmalari gidrolizlanadi, Sn(OH)₂ yoki H₂SnO₃ nH₂O oq cho'kmalarini beradi. Oltingugurt bilan qalay suvda erimaydigan sulfidlarni va suyultirilgan kislotalarni beradi: jigarrang SnS va. oltin sariq SnS₂.