O’zbеkiston rеspublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkеnt davlat pеdagogika univеrsitеti



Download 0,86 Mb.
Pdf ko'rish
bet45/55
Sana29.04.2020
Hajmi0,86 Mb.
#48185
1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   55
Bog'liq
boshlangich sinf matematika darslarida orta osiyolik olimlar ijodidan foydalanish metodikasi

ALI QUSHCHI 
Ulug‘bek  ilmiy  maktabining  atoqli  namoyandalaridan  biri,  Ulug‘bekning 
yaqin  shogirdi, mashhur  olim  Aloviddin  ibn  Muhammad  Ali  Qushchi  1402  yilda 
Samarqandda  tug‘iladi.  U  boshlang‘ich  ma‘lumotni  Samarqandda  olib,  1414 
yilgacha  o‘qishni  davom  ettiradi.  O‘z  ma‘lumotini  oshirish  uchun  1414  yilda 
Eronga,  Kirmon  shahriga  jo‘naydi  va  u  yerda  uch  yil  tabiiy  fanlarni  puxta 
o‘rganadi, Kirmon shahridagi madrasada ta‘lim oladi. 
Ali  Qushchi  1417  yilda  yana  Samarqand  shahriga  qaytadi.  Bu  vaqtda 
Samarqandda  Ulug‘bek  madrasasi  qurilmoqda  edi.  Ali  Qushchi  Ulug‘bek 
madrasasida ham ta‘lim oladi, uning mudarrislari Qozizoda Rumiy va G‘iyosiddin 
Koshiy edi. Ali Qushchi Ulug‘bek madarasasini bitirib, shu madrasada matematika 
va  astronomiyadan  mashg‘ulotlar  olib  boradi  va  o‘zining  ilmiy  ishlarini  davom 
ettiradi. Ko‘p o‘tmay uning shuhrati Samarqand olimlari orasiga taraqaladi. 
Ali  Qushchi  Xuroson,  Hirot,  Sharqiy  Turkistonga  safar  qilib,  u  yerdagi 
olimlar bilan tanishadi, fan taraqqiyotini o‘rganadi.  
Ali  Qushchi  Turkiyada  olimlar,  faylasuflar,  shoirlarni  o‘z  atrofiga  to‘plab, 
ilmiy  tekshirish  ishlarini  rivojlantiradi.  U  Istambulda  matematika,  astronomiya, 
falsafa,  mantiq,  adabiyot  va  boshqa  fanlarga  oid  asarlar  yozadi.  Ali  Qushchi  21 
dan  ortiq    asarlar  yozgan.  U  umrining  oxirigacha  o‘z  shogirdlari  bilan 
hamkorlikda, ko‘p olimlarning asarlariga sharhlar yozadi va bu asarlar Ayo-Sufiyo 
madrasasi kutubxonasida saqlanib qolgan. 


 
124 
Ali Qushchining ayrim asarlari bilan tanishib o‘tamiz:  
1.  "Hisob  risolasi",  bu  asarni  Ali  Qushchi  1425  yilda  Samarqandda  fors-
tojik tilida yozgan. Bu asar uch qismdan iborat bo‘lib, hindlar arifmetikasi )o‘nlik 
sanoq  sistemasi),  astronomlar  arifmetikasi(oltmishlik  sanoq  sistemasi)  va 
geometriyadan  iborat.  Bu  asardan  O‘rta  Osiyo  madrasalarida  o‘quv  qo‘llanmasi 
sifatida  foydalanilgan.  Asarning  qo‘l  yozmalari  Toshkent,  Dushanbe,  Leningrad, 
Istambul, Oksford kutubxonalarida saqlanmoqda. 
2. "Kasrlar haqida risola". Kasrlarga bag‘ishlangan bu asar 1430 yilda fors-
tojik tilida yozilgan. Unda oddiy va o‘nli kasrlar haqida to‘liq ma‘lumot berilgan. 
Asarning  yagona  qo‘l  yozmasi  Leningradda  Sharq  xalqlari  kutubxonasida 
saqlanmoqda. 
3.  "Kitobul  Muhammadiya".  Bu  asarni  birinchi  marta  Ali  Qushchi  "Hisob 
risolasi"  nomi  bilan  fors-tojik tilida yozgan. Asar arifmetika, algebra, geometriya 
va trigonometriyaga oid bo‘limlarni o‘z ichiga oladi.  
Shuningdek,  Ali  Qushchi  yozgan  "Astronomiyaga  oid  risola"  XV  asrlarda 
O‘rta  Osiyoda  astronomiya  fanining  qay  darajada  rivojlanganini  ko‘rsatadi.  Bu 
asar  astronomiyadan  yozilgan  eng  muhim  asar  bo‘lib,  astronomiyadan  o‘qish 
kitobi vazifasini ham o‘tagan. 
Ali  Qushchi  vafotidan  so‘ng,  XV-XVIII  asrlarda  uning  shogirdlari  o‘z 
ustozlarining  ilmiy  ishlarini  davom  ettiradilar.  Ular  orasida  Mirim  Chalabi, 
Husayn Birjandiy, Bahovaddin Omuliy, Najmiddin Alixon va boshqalar bor. Ular 
Ulug‘bek  maktabi  ilmiy  ishlari  va  astronomik  jadvallariga  sharhlar  yozadilar, 
matematikani  o‘qitish  metodikasini  mukammallashtirdilar,  matematika  va 
astronomiyadan yangi asarlar yozdilar.   
 
 
 
 
 
 
 


 
125 

Download 0,86 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   55




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish