O’zbеkiston rеspublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkеnt davlat pеdagogika univеrsitеti



Download 0,86 Mb.
Pdf ko'rish
bet42/55
Sana29.04.2020
Hajmi0,86 Mb.
#48185
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   ...   55
Bog'liq
boshlangich sinf matematika darslarida orta osiyolik olimlar ijodidan foydalanish metodikasi

NASRIDDIN AT-TUSIY 
O‘rta  Osiyo  olimlari  qatorida  Sharqda  mashhur  bo‘lgan,  Maroga 
rasadxonasining asoschisi, XIII asrning eng yirik olimi-Abu Ja‘far Muhammad ibn 
Muhammad  Nasiriddin  at-Tusiy  o‘z  asarlari  bilan  dunyoga  ma‘lum.  U  fanning 
turli  tarmoqlari-astronomiya,  matematika,  falsafa,  mantiq,  geografiya,  muzika  va 
boshqa fanlardan ilmiy asarlar yozadi. 
Tusiy 
asosan  astrologiya  1256  yilda  Qo‘xistonni  bosib  olgan 
Chingizxonning  nabirasi  Xuloguxon  saroyida  maslaxatchi  vazifasini  bajaradi. 
Tusiy  tashabbusi  bilan  Maroga  shahrida  katta  astronomiya  rasadxona  quriladi  va 
bu  rasadxonaga  Tusiy  ilmiy  raxbarlik  qiladi.  Nasriddin  Tusiy  geometriya  va 
trigonometriyaning taraqqiyotida muhim axamiyatga ega bo‘lgan asarlar yozadi. U 
grek  olimi  Yevklidning  "Negizlar"  nomli  asarini  sharxlab,  qo‘shimchalar  kiritish 
bilan  "Taxrir  Uxlidis"  nomli  asar  yozgan. Tusiy  bu  asarda  Yevklidning  fikrlarini 
rivojlantiradi va takomillashtiradi.  
Tusiyning  eng  muhim  qo‘shimchalaridan  biri  nisbatlar  nazariyasidir. Tusiy 
nisbatlar  nazariyasini  ishlab  chiqib,  birinchi  bo‘lib,  bir  xil  ismdagi  mikdorlardan 
birining ikkinchisiga nisbati, nisbati ismsiz sonlar nisbati degan tushunchani fanga 
kiritadi va o‘lchovsiz miqdorlarning nisbati son deb xisoblaydi. 


 
118 
Tusiy  "To‘la  to‘rtburchaklar"  /shakl  ul  kit‘a/  nomli  trigonometriyaga  doir 
asar  yozib,  sistemalashgan  to‘g‘ri  chiziqli  va  sfera  trigonometriyani  yaratadi 
hamda  trigonometriyaning  alohida  darajasiga  o‘tishdagi  muhim  masalani  to‘la-
to‘kis  hal  qiladi.  Tusiyning  bu  asari  haqida  Nemis  matematika  tarixchisi 
Braunmyul  /1853-1908/  shunday  deydi:  "Tusiydan  oldin  Abul  Vafo,  Abul  Nasir, 
Beruniy va boshqalar astronomiyaga doir asarlarida trigonometriyaga yetarli o‘rin 
bergan bo‘lsalar-da, ularda trigonometriya alohida fan bo‘lmasdan, vositachi rolini 
o‘ynagan. 
Tusiy,  aksincha,  trigonometriyaning  matematik  ahamiyatini  bilib,.  "To‘la 
to‘rtburchaklar‖ asari bilan trigonometriyaning alohida fan ekanini asoslab beradi. 
Shuning  uchun  Tusiyning  bu  asarini  sistemalashgan  trigonometriya  nomi  bilan 
atash mumkin. 

Download 0,86 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   ...   55




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish