O’zbеkiston rеspublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkеnt davlat pеdagogika univеrsitеti


Oddiy kasrlarning vujudga kelish tarixi



Download 0,86 Mb.
Pdf ko'rish
bet53/55
Sana29.04.2020
Hajmi0,86 Mb.
#48185
1   ...   47   48   49   50   51   52   53   54   55
Bog'liq
boshlangich sinf matematika darslarida orta osiyolik olimlar ijodidan foydalanish metodikasi

               Oddiy kasrlarning vujudga kelish tarixi 
 Son  tushunchasi  kengaytirilishining  birinchi  bosqichi,  ya‘ni  kasr  son 
tushunchasining 
kiritilishi 
kishilik 
jamiyati 
taraqqiyotining 
dastlabki 
bosqichlaridan boshlanadi. Dastlabki vaqtlarda kishilar kasr so‘zini eshitmasa ham 
birlik  kasr  va  ya‘ni  yarim,  chorak  va  nimchorakni  turmush  ehtiyojlariga  tatbiq 
qilib  kelganlar.  Misrliklarning  eramizdan  ilgarigi  ikki  minginchi  yillarga  oid 


 
136 
qadimiy Axmes qo‘llanmasida saqlangan yodgorlikda birlik kasrlar uchun alohida 
belgilar ishlatilganligi dalil bo‘la oladi. 
 Misrliklar dastlab asosi 2 bo‘lgan kasrlarni bilganlar. Keyinchalik esa surati 
faqat  bir  bo‘lgan  birlik  kasrni  ishlatganlar.  Ularning  tekshirish  metodlari  va 
chiqargan  xulosalarining  asosiy  qismlari  turli  xalqlarda  ming  yillar  davomida 
saqlanib kelmoqda. Misrliklarning birlik kasr bilan hisoblash usuli Pifagor davrida 
Yunonlarda, bular orqali o‘rta asr Sharq matematiklariga o‘tadi. 
 Birlik kasr bilan hisoblash usulini O‘rta Osiyo matematiklarining arifmetik 
asarlarida  uchratish  mumkin.  Bunga  Muhammad  Xorazmiy,  Abul-Vafo,  Xosib 
Karxiy,  Nasafiy,  Tusiy,  Ali  Kuboviy  va  boshqalarning  asarlari  misol  bo‘la  oladi. 
Oddiy kasrlarni tasvirlash va ular ustida amallar bajarish xozirgi usulga juda yaqin 
bo‘lgan  o‘zaro  savdo  aloqalari  natijasida,  hindlarning  oddiy  kasr  g‘oyasi,  o‘nli 
pozitsion tizimi bilan birgalikda, arablar orqali O‘rta Osiyoga o‘tadi. Hindlar o‘nli 
pozitsion  tizimini  birinchi  bo‘lib  targ‘ib  qilganlar.  O‘rta  Osiyo  matematigi 
Muhammad  Xorazmiy  o‘zining  arifmetika  va  algebraga  doir  asarlarida  oddiy 
kasrlarni  tasvirlash  va  ular  bilan  to‘rt  amal  bajarish  usullarini  ko‘rsatadi. 
Xorazmiydan keyingi davrlarda Sharq matematiklaridan Abul-Vafo, Xosib Karkiy, 
Nasafiy,  Beruniy,  Umar  Hayyom,  Tusiy,  Nishopuriy,  Koshiy  va  boshqalar  oddiy 
kasrlar g‘oyasini ilmiy metodik tomondan taraqqiy ettirganlar. 
 Arab tilida "kasr" so‘zi sindirish ma‘nosini bildiradi. Oddiy kasrning hozirgi 
ko‘rinishda yozilish qadimda hindlardan boshlangan. Hindlar kasrning surati bilan 
mahrajini hozirgidek chiziq bilan ajratmasdan maxraj ustiga surati, aralash sondagi 
butunni esa surat ustiga yozganlar. 

Download 0,86 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   47   48   49   50   51   52   53   54   55




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish