O’zbеkiston rеspublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkеnt davlat pеdagogika univеrsitеti



Download 0,86 Mb.
Pdf ko'rish
bet51/55
Sana29.04.2020
Hajmi0,86 Mb.
#48185
1   ...   47   48   49   50   51   52   53   54   55
Bog'liq
boshlangich sinf matematika darslarida orta osiyolik olimlar ijodidan foydalanish metodikasi

                   Uzunlik / masofa / o’lchovlari 
 Gaz  -  turli  joylarda  turlicha  uzunlikni  bildirgan.  Ko‘pincha,  o‘rta  bo‘yli 
kishining barmog‘i uchidan burnigacha /yarim quloch/ yoki bir qo‘lning uchidan 
ikkinchi qo‘lning qo‘ltigigacha bir gaz hisoblangan. Gaz asosan, 1 metrdan uzun, 
aniqrog‘i 106 sm ga teng bo‘lgan. 
 Jarib- hajmi, vazn va maydon /yuza/ o‘lchov birligi. Yuza o‘lchovi sifatida 
tanobga  teng.  Professor  A.A.Semenov  jarib  3,600  kvadrat  gazga  barobar,  deb 
yozgan. 
 Mitl-ilmiy adabiyotda mil /milya/ ikki xil uchraydi. 
 Jo‘g‘rofiy mil - 7,240 m. 
 Dengiz mili   - 1852 m. 
 Arab  mili  esa  bulardan  bir  oz  farq  qilgan.  O‘rta  Osiyoda  mil  qadimdan 
ma‘lum. Milni Zaxiriddin Muhammad Bobur shunday ta‘riflagan: 
  
To‘rt mingdur qadam bila bir mil 
  
Bir quruq oni Hind eli der, bil 
  
Dedilar, bir yarim qari - bir qadam  
  
Har qari, bilki, bordir, olti tutam. 
  
Har tutam to‘rt ellik, yana bir elik- 
  
Olti jav arzi bo‘ldi, bil bu bilik. 
Ya‘ni  bir  mil  4000  qadam  /milni  hindlar  quruq  deydilar  /,-  yarim  kari  bir 
qadamga teng, bir kari esa olti tutam, bir tutam to‘rt ellik, bir ellik esa - olti dona 
arpa  eniga  teng.  Shunday  qilib,  bir  mil  Sharqda,  tahminan  2  km  ga  barobar 
bo‘lgan. 


 
135 
 Olchin-ruscha  "armin"  so‘zining  buzilgan  shakli.  71  sm  ga  teng  bo‘lgan. 
Ba‘zan olchin bilan gazni teng deb hisoblaydilar. Lekin bu to‘g‘ri emas. 
 Farsah-farsang  -  sang,  tosh,  "farsak"  arabcha  so‘z  bo‘lib  12000  qadamga 
yaqin.  Fors  tili  ta‘sirida  bo‘lsa  kerak,  farsat  deb  ham  yuritilgan.  O‘rta  Osiyoda 
tojikcha  sang,  turkiyga  tosh  so‘zlari  o‘sha  ma‘noda  ishlatilgan.  Bir  farsah  8 
chaqirim  yoki  8,5-9,5  km  ga  teng.  Qari-Qadimiy  turk  tilida  va  mug‘ul  tilida  qari 
"qo‘l, bilan" ma‘nosini bergan. 
 XIX asrda bir qari Xorazmda 148,94 sm, Toshkentda 177,8 sm, Farg‘onada 
164,45  sm  ga  barobar  bo‘lgan.  O‘rta  Osiyoda  yana  katta  qari  ham  ishlatilgan 
bo‘lib u ikki quloch /355,6 yoki 365,76 sm/ hisoblangan. 
 Bundan  tashqari,  angusht  /barmoq/-  olti  dona  arpa  ji  /2,18  sm/,  bo‘g‘in 
/barmoqning  birinchi  bo‘g‘iniga  teng  o‘lchov/,  jav-arpa  /6  dona  ot  kili  eniga 
barobar/,  qadam  /odim/,  quloch  /166-170  sm/,  qarich  ,  suyak-bosh  barmoq  bilan 
ko‘rsatgich barmoq orasida /18 sm/ kabi uzunlik o‘lchovlari ishlatilgan. 

Download 0,86 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   47   48   49   50   51   52   53   54   55




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish