O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti zoologiya va anatomiya kafedrasi

Nerv  sistemasi.  Bosh  miya  ko‘zlarni  prototserebrum  va  xelitserani  boshqaradigan 
tritotserebrum  bo‘limlardan  iborat.  Miyaning  oraliq  bo‘limi  deytotserebrum  rivojlanmagan. 
Qorin  nerv  zanjirining  tuzilishi  tana  bo‘g‘imlarining  rivojlanishiga  mos  keladi.  Tanasi  ko‘p 
bo‘g‘imli  vakillari  (masalan,  chayonlar)da  ko‘krak  bo‘limidagi  nerv  tugunlari  birga  qo‘shilib, 
yirik  boshko‘krak  nerv  tugunini  hosil  qiladi.  Qorin  bo‘limida  7  ta  kichikroq  nerv  tugunlari 
bo‘ladi.  Qorin  bo‘g‘imlari  sonining  kamayishi  nerv  tugunlarining  qontsentratsiyasiga  sabab 
bo‘ladi.  O‘rgimchaklarda  barcha  nerv  tugunlari  boshko‘krak  nerv  tugunlari  bilan  qo‘shilib 
ketgan. Kanalarda tana bo‘limlari birlashib ketishi bilan nerv zanjirining barcha tugunlari bosh 
miya bilan birga qo‘shilib, umumiy yirik nerv massasini hosil qiladi. 
O‘rgimchaksimonlar pedipalpasi, oyoqlari va tana sirtida joylashgan maxsus tukchalari 
havoning  tebranishini  qabul  qiladi.  Kimyoviy  sezgi,  hid  bilish  vazifasini  lirasimon  organ 
o‘taydi.  Bu  organ  kutikulada  joylashgan,  nervlar  uchlari  bilan  ta‘minlangan  chuqurchadan 
iborat.  Ko‘pchilik  o‘  rgimchaksimonlarda  12,  8,  6  juftdan  ko‘zlari  bor.  Ko‘zlar  boshko‘krak 
orqasida joylashgan. Chayonlar o‘z juftini bir necha santimetr naridan, ayrim o‘rgimchaklar 20-
30 sm dan tanib oladi.