O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti «Geografiya» kafedrasi

I.Hamma mehnat resurslari 
SHu jumladan; mehnat yoshidagi mehnatga 
qobiliyatli aholi
Ishlayotgan o‘smirlar va pensionerlar 
II.Mehnat resurslarining taqsimlanishi
II.I Iqtisodiy faol aholi
SHu jumladan; 

---

56 
1.Ish bilan bandlar 
SHulardan; rasmiy sektorlar 
Norasmiy sektorlar 
2. Ishbilan band bo’lmagan, ishga joylashishga 
muhtoj shaxslar 
SHulardan; rasman ro‘yxatdan o‘tgan ishchilar 
Mehnat organlarida ish izlayotgan sifatida 
xisobda turuvchilar 
Mehnat 
organlarida 
ro‘yxatdan 
o‘tmasdan 
mustaqil ravio‘da ish qidirayotganlar 
II.2. Iqtisodiy nofaol aholi
Mehnat resurslari balansi odatda hisobot balansi va rejali balansidan iborat bo‘ladi. 
Hisobot balansi haqiqiy holatni ifodalaydi, rejali balans esa kelasi yil uchun yoki besh yillikning 
so‘nggi yili uchun to‘zilib, mehnat resurslarining harakatini e‘tiborga olgan bo‘ladi. Mehnat 
resurslari balansi batafsilroq bo‘lishi uchun erkaklar va xotin-qizlar mehnat resurslarini alohida-
alohida ko‘rsatish maqsadga muvofiqdir.
Qishloq joylarda mehnatning mavsumiy harakaterga ega bo‘lganligi tufayli, odatda, 
qishloq ho‘jaligida mehnatning eng ko‘paygan oylrai (masalan, iyulь, avgust, sentyabrь) uchun 
alohida mehnat resurslari balansi to‘ziladi. 
Mehnat resurslari balansi to‘zish yo‘li bilan mamlakatning turli qismlarida ishchi 
kuchidan foydalanishdagi haqiqiy ahvolni aniqlash, undagi kamchiliklarni, disproportsiyalarni 
(masalan, erkaklar va xotin-qizlar mehnatidan foydalanishda) bilib olish hamda ularni bartaraf 
etish va oldini olish bo‘yicha tegishli tashkilotlarga tavsiyanomalar berish mumkin.
Har bir davrda mehnat resurslarining bandligi tarmoqlar bo‘yicha to‘ziladi. Bu
tarmoqlar ijtimoiy mehnat (davlat tashkilotlarida, muassasalarida va korxonalarida, jamoat
tashkilotlarida), shaxsiy mehnat (uy ho‘jaligi, shaxsiy xo‘jalik) va bilim olish (ishlab
chiqarishdan ajralgan holda bilim oladigan o‘quv muassasalari) va qurolli kuchlar safidan 
iborat.
Iqtisodiyotda davlat sektori rolining oshib borishi jamiyatda ishchi va xizmatchilarni
ko‘payishiga olib keladi. 
Aholining yuqori darajadagi ijtimoiy ishlab chiqarishda bandligi, mehnat
resurslarining sekin tabiiy ko‘payishi sharoitida, mehnat resurslaridan samarali foydalanish
masalasini qo‘yadi.