O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti «Geografiya» kafedrasi

 
 
 
 
Mavzu: Hududiy ishlab chiqarish majmualari va klasterlar 
 
Reja.
1. Hududiy ishlab chiqarish majmualari 
2. Hududiy ishlab chiqarish majmualari iqtisodiy va sotsial geografiyaning bosh 
tushunchasi. 
3. Iqtisodiy va sotsial geografik rayonlashtirish - iqtisodiy rivojlanish omili sifatida. 
Tayanch so’z va iboralar: 
hududiy mehnat taqsimoti, hududiy ishlab chiqarish, ishlab 
chiqarish korxonalari, hududiy siyosat, energiya ishlab chiqarish tsikllari, iqtisodiy geografik 
o`rin.
 
Rayon - frantsuz tilidan olingan bo`lib
(ingliz tilida - region), u hududning umumiy 
xususiyatga ega bo`lgan ma‘lum bir qismini anglatadi. Rayon turli bosqichli va maqsadli yoki 
yo`nalishli bo`ladi. Bizning fanimizga tegishlisi esa iqtisodiy yoki ijtimoiy-iqtisodiy rayonlar 
deb ataladi.

---

58 
O`z navbatida rayon, ayniqsa iqtisodiy rayon hududiy (geografik) mehnat taqsimotining 
natijasidir. Hududiy mehnat taqsimoti esa, bizning fikrimizcha, iqtisodiy georafik jarayon bo`lib, 
uning rivojlanish zaminida tabiiy sharoit va resurslarning hududiy jihatdan turli-tumanligi 
yotadi. Bu tabiiy hududiy tafovutlar xalq xo`jaligi tarmoqlari rivojlanishi va joylashuvining bir 
joydan ikkinchi joyning farq qilishiga olib keladi, ularsiz iqtisodiy va ijtimoiy geografiya 
fanining o`zi ham bo`lmaydi. «Xamma joyda bor narsa geografiyada aslo bo`lmasligi kerak», 
deb bejiz aytishmagan. Ko`rinib turibdiki, fanimizning asosiy tushunchalari bir - biri bilan 
chambarchas bog‘liq. SHu bois ularni aloqadorlikda tahlil etish katta axamiyatga ega. Bu fikr 
hududiy ishlab chiqarish majmualariga ham daxldor. Uni o`rganish metodik jihatdan tizim - 
tarkib uslubiga mos keladi. 
Hududiy ishlab chiqarish majmualari iqtisodiy va ijtimoiy geografiyaning jahon 
hamjamiyatiga ega bo`lgan nazariy yutuqlaridan biridir. Uni yaratishda taniqli rus olimi N.N. 
Kolosovskiyning xizmatini ko`rsatish joiz. 
Ishlab chiqarishning hududiy birliklari to`g‘risida ilk bor akademik I.G.Aleksandrov
mamlakatni elektrlashtirish haqida fikr bildirgan edi. Bu olim va mutaxassis 20-yillarda turli 
yirik elektr stantsiyalarni loyixalashda bevosita ishtirok etib,