O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti «Geografiya» kafedrasi

Sahifa 
(betlar) 
1 
Ma’ruza mavzulari 
2 
Amaliy mashg’ulotlar mavzulari
3 
Mustaqil ta’lim mashg’ulotlari 
4 
Glossariy
Ilovalar 
5 
Fan dasturi 
6 
Ishchi fan dasturi 
7 
Tarqatma materiallar 
8 
Testlar
9 
Baholash mezonlarini qo’llash bo’yicha uslubiy 
ko’rsatmalar 

---

4 
Ma’ruza mavzulari 
Mavzu: Amaliy geografiyaning metodologik asoslari 
 
Reja:
1. Amaliy geografiyaning maqsadi va vazifalari 
2. Amaliy geografiyada tadqiqod usullari 
3. Amaliy geografiyaning ahamiyati 
4. Amaliy geografik tadqiqodlar 
 
Tayanch so’z va iboralar: 
Amaliy geografiyaning maqsadi, tabiiy geografik jarayonlar, tabiiy va ijtimoiy muhitning 
o'zgarishi, baholash va bashorat qilish, ekologik muammolar, tadqiqot usullari. 
Geografiya fani Yer yuzasi tabiatini, aholisi va uning xo'jalik faoliyatini o'rganadi. Amaliy 
geografiya fani tabiiy va ijtimoiy muhitning o'zgarishini baholash va bashorat qilish bilan 
shug'ullanadi. Insoniyat paydo bo'lgan davrdan boshlab jamiyat taraqqiy etgan sari inson va 
tabiat o'rtasidagi o'zaro munosabatlar murakkablashib bormoqda. Buning natijasida mahalliy, 
mintaqaviy hamda umumsayyoraviy ekologik muammolar va inqirozlar paydo bo'lmoqda. Ana 
shunday ekologik muammolar va inqirozlarni o'rganish, baholash va ularning sodir bo'lishini 
oldindan bashorat qilishda geografiya fanining o'rni va ahamiyati nihoyatda muhimdir. Mazkur 
muammolarni o'rganish va ularning yechimini topish davomida geografiya fanlari tizimida yangi 
yo'nalish, ya'ni 
amaliy geografiya
fani paydo bo'ldi va u hozirgi paytda tez sur'atlar bilan 
rivojlanmoqda. Amaliy geografiyaning maqsadi tabiiy muhit va resurslarni baholash, tabiiy va 
ijtimoiy muhitning o'zgarishini bashorat qilishdan iboratdir. 
Amaliy geografiyaning muhim vazifalari quyidagilardan iborat: 
1) xo'jalik maqsadlarida foydalanish nuqtai nazaridan tabiiy sharoit va resurslarni o'rganish 
va baholash; 
2) tabiiy geografik jarayonlarni o'rganish, baholash va bashorat 
3) inson tomonidan tabiiy va ijtimoiy muhitning o'zgartirilishi jarayonini baholash va 
bashorat qilish; 
4) umumsayyoraviy, mintaqaviy va mahalliy ekologik muammolarning yuzaga kelish 
sabablarini ochib berish va ular yechimining geografik asoslarini ishlab chiqish; 
5) ishlab chiqarishni hududiy tashkil qilish muammolari va aholi joylashuvi masalalarini 
yechish. 
Amaliy geografiya fani geografiyaning rivojlanib kelayotgan yangi tarmoqlaridan biri 
bo'lsa ham, uning ildizi uzoq tarixiy davrlarga borib taqaladi. Yurtimizdan yetishib chiqqan 
buyuk allomalar amaliy geografiyaning rivojlanishiga muhim hissa qo'shganlar. Masalan, 
Ahmad al-Farg'oniy Nil daryosining suv sarfini o'rganish va bashorat qilish bo'yicha amaliy 
geografik ishlarni olib borgan. Abu Rayhon Beruniy esa bir gradus yoyning uzunligini aniqlab, 
Yerning asosiy o'lchamlarini hisoblashga juda ulkan hissa qo'shgan .