O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi namangan muhandislik-qurilish instituti yerusti transport tizimlari

2.3.4.0’zbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining 1998 yil
11-iyundagi 296-sonli qarori.
«O’zbekiston avtomobil va daryo transporti agentligini tashkil etish to’g’risida».
1. Umumiy qoidalar. O’zbekiston avtomobil va daryo transporti agentligi
(keyingi o’rinlarda agentlik deb ataladi) avtomobil va daryo transport sohasidagi
davlat boshqaruvi organi hisoblanadi, avtomobil va daryo transportidan
foydalanishda transport qonunchiligiga, xavfsizlik qoidalariga va ekologik
talablarga rioya qilinishini tartibga soladi va nazorat qiladi.
- Agentlik o’z faoliyatida O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasiga,
O’zbekiston Respublikasi qonunlariga , O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining
boshqa qarorlariga, O’zbekiston Respublikasi Prezidentining farmonlari va
farmoyishlariga, O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining qarorlari va
farmoyishlariga hamda viloyatlardagi bo’limlari joylarda qarorlarga amal qiladi.
- Agentlik o’z faoliyatida O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasiga
hisobot beradi.
- Agentlik o’ziga yuklangan vazifalarni Qoraqalpog’iston Respublikasi vazirlar
kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar xokimliklari, O’zbekiston Respublikasi
Ichki ishlar vazirligi, Davlat soliq qomitasi bilan o’zaro hamkorlikda hal qiladi.
- Agentlik yuridik shaxs hisoblanadi, tugallangan balansga, bank muassasida
hisob-kitob va valyuta schyotlariga ega bo’ladi.
- Agentlik O’zbekiston Respublikasi Davlat gerbi tasviri tushirilgan, o’z nomi
O’zbekiston Respublikasi davlat tilida yozilgan muxrga ega bo’ladi.
2.4.Boshqarish xaqida tushincha
.
Boshqarish deb mavjud qonun qoidalar, nizomlar asosida ob`ektga ta`sir
o’tkazish tizimiga aytiladi
.
Boshqarishni drejor va arkestrga oxshatish mumkin.
Menejment bu ishlab chiqarishni boshqarish, ishlab chiqarishning
samaradorligi va uning foydaliligini oshirish maqsadida korxonani boshqarish
tamoyillari, usullari, vositalari va shakllaridir.
Menejment-bu integratsiya jarayoni, jarayonlarning bir jamuljami,
sub`ektlari va ob`ektlar o’rtasida tartib va majorasiz munosabatlarning borligi,
yaxlitlik, birlik va shu birlikning tashkiliy jihatdan rasmiylashuvi natijasida yangi
sifatga erishish, munosabatlar va hamkorlikning yangi shakllari qaror topishi. Soha
bo’yicha tayyorlangan mutaxasis menejmen yordamida korxonalarni tashkil
toptiradi va ular oldiga maqsadlarni qo’ya bilish va ularga erishish usullarini ishlab
chiqish bilan boshqaradi.
Menejmentning jarayoni rejalashtirish, tashkil etish, muvofiqlash, moyillik,
nazorat kabi funktsiyalarning bajarilishini nazarda tutadi. Ulardan foydalana bilgan
menejer korxonaning tegishli maqsadlariga mos, korxonadagi hodimlarga unumli

---

va samarali mehnat qilishlariga sharoit yaratadi. Shuning uchun menejmentlik-yana
bu korxonada ishlayotgan hodimlarni qo’yilgan maqsadlariga, mehnat, aql-idrok,
odamlarning moyillik xulqini yo’naltira bilishdir.
Boshqarishni mazmuni va usullari texnik xodimini boshqarish jarayonidagi
o’rniga qarab o’zgara boradi. Masalan: ishchilar, muxandis, texniklar, ustaxonalar,
korxonalarni boshqarish.
Boshqarishni asosiy bosqichlariga quyidagilar kiradi:
- tizimni maqsadini aniqlash;
- tizim holati haqida ma`lumot olish;
- ma`lumotni ishlash va taxlil qilish;
- boshqarish qarorini qabul qilish;
- qarorni ijrochiga etkazish;
- boshqarish qarorini amalga oshirish va tizimni qarorga bo’lgan
munosabatini olish.
Texnik ekspluatatsiya oldida turgan maqsad undan yuqorida turgan tizim
maqsadi bilan uzviy bog’langan bo’ishi kerak, keyingisini maqsadi esa xalq
xo’jaligini maqsadiga mos kelishi kerak.
Texnik tayyorgarlik koeffitsientini (KTK) oshirish bo’yicha tadbirlar ishlab
chiqilayotganda tizimni holati haqida ma`lumotlar bo’lib quyidagilar xizmat qiladi:
- avtomobillarning ekspluatatsion ishonchliligi;
- keng uchraydigan va avtomobillarni ishdan qoldiradigan nosozliklar
haqidagi ma`umotlar;
- nosozliklarni sabablari haqidagi ma`lumotlar.
Bu holatda tashqi omillar avtomobillarni ishlatish sharoitlari, material-
texnika ta`minoti va x.o. kiradi.
Ma`lumotlar taxlil qilinayotganda va ishlanayotganda ularning aniqligi,
haqiqiyligi, to’liqligi va qiymati baxolanadi.
Boshqarish qarorini qabul qilish deb tizim holatini sezilarli o’zgartiradigan
rivojlanishni bir necha yo’llaridan birini kriteriysini tanlashga aytiladi.
Qarorni ijroga yetkazishda uning aniqligi, bir xil ma`noligi muxim
ahamiyatga ega.
Boshqarish qarorini amalga oshirish - bu masalan, avtomobil parkini
yangilash, ishlab chiqarish bazasini qayta qurish, avtomobillarni ta’mirlash,
ta’mirlash ishlarini rag’batlantirishni yangi usul va shakllarini tadbik etish.
Boshqarish jarayoni deb, boshqarilayotgan tizimni dastlabki holatidan
ilgaritdan belgilangan oxirgi holatiga o’tkazish uchun maqsadli yo’nalish bo’yicha
qilingan harakatlar majmuasi tushuniladi. Boshqarish jarayoni 3 ta bosqichdan
iboratdir:
BIRINCHI BOSQICH - zarur ma`lumotlarni to’plash va uni asosida ob`ekt
va tashqi muhitni holati baxolash; uning maqsadi boshqarish jarayonini qaror qabul
qilish uchun kerakli axbortlar bilan ta`minlash.
IKKINCHI BOSQICH - boshqarish qarorlarini qabul qilish.
UCHINCHI BOSQICH-iqtisodiy ishlab chiqarish jarayoni qatnashchilarini
adekvaqt reaktsiyasini ta`minlash.
Uchchala bosqichni boshqarish jarayonini bajaruvchi organ - ishlab
chiqarish - iqtisod boshqarish organi deb aytiladi.

---

Ishlab chiqarish - iqtisod boshqarish tizimi quyidagi masalalarni echadi:
- ishlab chiqarish tarkibini shakllantirish;
- tashkiliy tarkibni ishlab chiqish;
- ularni faoliyat ko’rsatish usullarini taklif etish;
- axborot bilan ta`minlash tizimini qurish.
Respublikamizda mustaqil tarmoqlarning soni 20 tadan, korxonalarning soni
esa 100 mingtadan ortadi. Ularning har birini rivojlantirish, bir-birlari bilan o’zaro
muvofiqlashtirish, mamlakat xududida joylashtirish va mahsulot (xizmat)ga
bo’lgan talabni aniqlash tarmoq boshqaruvi tizimi oldida turgan juda murakkab,
keng qamrovli masalalardir.