O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti

Mavzu №7 
Nurlanish ta’sirining biologik oqibati 
O’quv savollari: 
1 savol. Ionlashtiruvchi nurlanishning inson organizmiga ta’siri.
2 savol. Yutilgan energiya. Inson organizmi ionlashtiruvchi nurlanishning 
yutishiga javob berishi. 
1-o’quv savoli: Ionlashtiruvchi nurlanishning inson organizmiga ta’siri 
Ionlashtiruvchi ta’sirning biologik ta’sirining murakkabligi shundaki nurning 
ko‘rinmasligi va sezgi organlarimizga sezilmasligidadir. Shuning uchun ham u 
xavfli. Chunki ta’sirning ma’lum vaqtdan so‘ng aniqlanishi ma’lum darajada 
kechikadi, ta’sirning oqibatini og‘irlashishiga ta’sir qiladi. Optik diapazonlardagi 
nurlardan farqli radioto‘lqinlar to‘qimalarni qizdiradi va issiqlik sifatida bildiradi. 
Ionlashtiruvchi dozada ham organizlarimiz bildirmasligi mumkin. Kosmanavtlarda 
ionlashtiruvchi nurlanishni ko‘zini yumganda bildiradi. Unda ko‘zda yonish, 
uchqun sifatida ko‘rinadi. Bu ionlashish jarayonini belgisidir. Shunday qilib 
nurlanish energiyasi obyektni nurlantirishga sarflanadi, obyektda yutiladi. 
Quyidagi jadvalda turli xil ekvivalent dozalarda biologik ta’siri ko‘rsatilgan. 
Ekvivalent doza, ber 
Biologik effekt 
5-10 
Alohida sezilishlar 
10-25 
Katta yoshdagilar uchun sezilarli ta’siri bilinmaydi, ona 
qornidagi embrion bosh miyasini zararlashi mumkin. 
25-50 
Vaqtinchalik erkaklik stirellashuvi. Qon tarkibi o‘zgarishi 
mumkin. 
50-100 
Qon tarkibida o‘zgarish. Immunitetni buzilishi. 
100-200 
Immunitet yetishmovchiligi 
200-400 
Ish qobiliyatini yo‘qotish. Invalidlashish. 
400-500 
Suyak to‘qimalarini(ilik) og‘ir zararlanishi. 50% lik o‘lim. 
600 -1000 
Ichak shilliq moddalarini og‘ir zararlanishi. 3-12 kunda 100% 
o‘lim. 
1000-10000 
Koma holati. 1-2 soatda o‘lim. 
N>10000 
Nurdan o‘lim.