O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti

Radioaktiv beta – nurlanishlardan himoyalanish. 
•
beta-zarrachalari derazalar yoki avtomobil oynalari, qalinligi 
bir qancha mm metall ekranlaridan ham yutiladi. 
•
Kiyim-bosh 50% betta-zarrachalaridan himoya qiladi. 
Beta – nurlanishlar bilan tashqi nurlanganda tananing 1 mm ichiga 20-25% 
nur kirib boradi. SHuning uchun ham tanaga bevosita radioaktiv moddalar tushib 
qolganda jiddiy xavf tug‘diradi. 
Neytron- nurlanishlar.
Neytron- nurlanishlar neytronlar oqilimidan iborat bo‘lib, ularning tarqalish 
tezligi 20000 km/s ni tashkil etadi. Neytronlar elektron aryadiga ega
bo‘lmaganligidan atomlar yadrolariga osonlik bilan kiradilar. YAdro portlashlarda 
qisqa muddat ichida katta neytronlar ajralib chiqadi. Unda xujayra yadrolariga tez 
kira olganliklaridan tashqi nurlanish odam organizmiga kuchli shkastlovchi ta’sir 
ko‘rsatadi. 

---

44
Neytron- nurlanishlardan ximoyalash. 
Ulardan ximoyalanishning eng ma’qul usuli – o‘zida vodorod tutuvchi
materiallar hisoblanad: 
•
odatdagi polietilen plenka; 
•
parafin; 
•
Suv va boshqalar. 
Gamma – nurlanish (son yo‘q 2x10~8 sm
.
) 
Gamma – nurlanish radioaktiv aylanishlarda atom yadrolaridan chiqadigan 
elektromagnit nurlanishlardir. Elektromagnit nurlanish, odatda, beta parchalanish
maxsuloti hisoblanadi, kamdan-kam holatlardagina al’fa parchalanishlarda hosil 
bo‘ladi. Gamma – nurlanish tabiatiga ko‘ra elektromagnit maydon hisoblanadi. 
Ular alohida-alohida porsiyalar- kvantlar holatida chiqarilib, yorug‘lik tezligida 
tarqaladi. Uning ionlash qobilyati beta va al’fa zarrachalarining ionlash 
qobilyatlaridan past. Biroq uning o‘tish qobilyati havoda juda yuqori (yuzlab 
metrdan oshib ketadi.) Al’fa nurlanishning o‘tish qobilyati yuqoriligidan tashqi
nurlanishlarda odam organizmiga kuchli shikastlovchi ta’sir ko‘rsatadi.