O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti

izomer
yadrolarga misol bo’la oladi. 
Izomerlar
- bu aynan bir turdagi, lekin turli energetik holatlarda bo’lgan 
yadrolardir. Bu holatlar barkaror bulmay, ularning har biriga ma’lum o’rtacha 
yashash vaqti to’g’ri keladi. 
Ba’zan 
«kuzgu»
yadrolar tushunchasidan ham foydalaniladi. Masalan, Z 
proton va N neytrondan iborat 
N+Z
Z
X atom yadrosi bor deb faraz qilaylik. 
Protonlari soni bu yadroning neytronlari soniga teng (Z
1
= N) neytronlari soni esa 
protonlar soni ga teng (N
1
=Z) bo’lgan ikkinchi 
N1+Z1
Z1
Y yadro birinchi yadroga 
nisbatan «kuzgu» yadro deb ataladi. Boshqacha qilib aytganda, birinchi yadroning 
hamma protonlari neytronlar bilan, neytronlari protonlar bilan almashtirilsa, 
birinchi yadro bilan birgalikda «kuzgu» yadrolar juftini tashkil kiluvchi ikkinchi 
yadro hosil bo’ladi. 
«Kuzgu» yadrolardan ikkalasining xususiyatlari bir-biriga ancha yakin, lekin 
ulardan biri ko’pincha radioaktiv bo’ladi. 
Bir xil sonli neytronlarga, lekin har xil sonli protonlarga ega bo’lgan atom 
yadrolari 
izotonlar
deb ataladi. 
 

---

42
Mavzu №4 Ionlashtiruvchi nurlanishlar manbalari klassifikatsiyasi 
O’quv savollari: 
1.
Ionlashtiruvchi nurlanishlarning manbalari 
2.
Ionlashtiruvchi nurlanishlar manbalari klassifikatsiyasi. 
 
1-o’quv savoli: 
Ionlashtiruvchi nurlanishlarning manbalari 
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASINING QONUNI 
RADIATSIYAVIY XAVFSIZLIK TO‘G‘RISIDA 
2000-yil 31-avgust, 120-II-son 
2-modda. Asosiy tushunchalar 
Ushbu Qonunda quyidagi asosiy tushunchalar qo‘llaniladi: 
ionlashtiruvchi nurlanish
— radioaktiv parchalanishda, yadroviy 
evrilishlarda, moddadagi zaryadlangan zarralar harakatining sekinlashuvida hosil 
bo‘ladigan hamda muhit bilan o‘zaro ta’sir etish chog‘ida har xil qutbli ionlarni 
hosil qiladigan nurlanish;