|
Bayramlar insoniyat hayotining tarkibiy qismi bo’libgina qolmay, balki ijtimoiy turmushning, madaniyatining va undagi tarbiya sistemasining eng muhim elementlaridan biridir. Bayramning asosiy ijtimoiy ahamiyati shu bilan belgilanadiki, u insoniyat kurashini, mehnatini hamda boshqa ko’p sohalardagi yutuqlarini nishonlaydi. Bayram insoniyatning bosib o’tgan yo’llarini chuqur anglashga, g’alabalaridan faxrlanishga, ertangi kunga yaxshi rejalar tuzib, kelajakka katta umid bog’lashiga yordam beradi. SHuning uchun ham kishilar bayram arafasida bir-birini tabriklab, kelajak hayotga yaxshi tilaklar va istaklar bildirishadi.
Bayram - bu mehnatning, kurashning g’alabasi. Bayram shunday ruhiy-psixologik kayfiyatni vujudga keltiradiki, unda hamma boshqa kunlarga qaraganda xursund, shod va baxtiyor bo’ladi.
Bayram insoniyat moddiy va ma’naviy madaniyatining eng yaxshi tomonlari ko’rsatgichi hisoblanadi. Hayotning boshqa tomonlariga qaraganda, bayramda xalqning eng diqqatga sazovor muhim tomonlari, yutuqlari namoyon bo’ladi. CHunki kishilar bayramda eng yaxshi kiyimlarini kiyishadi, lazzatli taomlar tayyorlashadi, ko’tarinki kayfiyatda bo’lishadi va eng yaxshi an’analarini, o’zlarining qobilyatlarini, ijodiy havaskorligini namoyish etadilar. Bayram kuni hamma muassasalar, korxonalar va barcha jamoalar o’zlarining eng yaxshi tomoshalari, eshittirishlari va tadbirlarini tashkil qilish bilan birga, erishilgan muvaffaqiyatlarni hamda yuksak madaniyatlarini ham namoyish qiladilar. SHunday qilib, bayram xalq madaniyatining muhim shakli bo’lishi bilan birga, ijtimoiy hayot, turmush, ishlab chiqarish va madaniyat yutuqlarini namoyish qiluvchi muhim vosita hamdir.
Bayramlarning umumiy mazmuni va mavzui ommani g’oyaviy birlashtiradi, ularni jamoa va do’stlik tamoyillari ruhida tarbiyalaydi. Bayramlarda ommaning faol qatnashishi, ularning tomoshabin emas, balki faol qatnashchiga aylanib ketishi kundalik hayotdagi ijtimoiy-madaniy faolligini oshiradi. Bayramlar xalqimizning mehnat va kurash yutuqlariga bag’ishlanib, yoshlarni ota-bobolari yaratgan hayotning qadriga yetish, ularning ishlarini davom ettirish, kelajakni yanada go’zal qilishga undaydi. Bayram kunlari eng yuqori saviyadagi, g’oyaviy jihatdan mazmunli tadbirlarning tayyorlanishi tarbiya ishlari samaradorligini oshirishga yordam beradi.
Bayram hayotning davomi, tarkibiy qismi va mehnat jarayonining ma’lum vaqtdagi yakuni bo’lishi bilan bir vaqtda, u asosan, maxsus belgilangan kunda -ishdan holi vaqtda nishonlanadi. Asosan, barcha bayramlar uchun maxsus dam olish kunlari belgilab qo’yilgan. SHunday qilib, bayramlar kishilar hayotida eng oliy va faol dam olish kunlaridir. Bayramning asosiy xususiyatlaridan biri shundaki, uni tashkilotchilar xohlagan vaqtda belgilashi yoki tashkil qilishi mumkin emas. bayramni hayotning o’zi belgilab, ommada unga nisbatan ehtiyoj tug’dirganda va bayram kayfiyati vujudga kelgandagina tashkil qilsa bo’ladi.
Bayramlarni an’analar, marosimlar, teatrlashtirilgan kontsert va tomoshalar, karnavallar, namoyishlar, xalq o’yinlari tashkil qiladi va bo’ tadbirlarsiz uni tasavvur qilib bo’lmaydi. Ko’pchilik bayramlarning asosini an’analar yoki marosimlar tashkil qiladi. Lekin an’analar bayram kunidan boshqa paytda ham tashkil etilishi mumkin. Biroq, har bir an’ana har doim bayram kayfiyatini vujudga keltiradi. Demak, birinchidan, an’ana bayramning tarkibiy yoki asosiy qismi sifatida ham namoyon bo’ladi. Ikkinchidan, an’ana alohida o’tkazilganda ham bayramni vujudga keltiradi Ijtimoiy — madaniy hayot rivojlangan va uning sohalari ko’paygan sari, o’z navbatida, bayramlarning soni, turlari ham ko’paymoqda. Bayramlarga bag’ishlangan tadqiqot ishlarida shu narsa ma’lumki, hozirgi kunda O’zbekistonning o’zida mavjud bo’lgan va tashkil qilinadigan bayramlarning soni anchagina. Albatta, bu bayramlarning mohiyatiga yaxshiroq tushunmoqchi va ularning turlariga baho bermoqchi bo’lsak, eng avvalo, ularni tasdiq qilmog’imiz lozim.
Bayramlar nazariyasiga oid adabiyotlarda ularning umumiy qabul qilingan tasdig’ini topish qiyin. Aniqrog’i, nazariyotchilar hanuzgacha ularni har xil turkumlarga bo’lishmoqda. Bayramlar nazariyasiga, jumladan, uning tasdig’iga oid har xil ma’lumotlarni biz buyuk olimlar qadimgi Yunonistonda Aristotel, Sofokl, o’rta asr entsiklopedisti Abu Rayxon Beruniy, Umar Xayyom va boshqalarning tadqiqot ishlaridan topishimiz mumkin.
Mehnat bayramlar, asosan, mehnatda erishilgan yutuqlarni nishonlaydi. Har bir kasb egasi o’zning mehnati tufayli jamiyat rivojlanishiga ma’lum darajada hissa qo’shadi. SHuning uchun mamlakatimizda har bir kasbga hurmat yuzasidan "Kasblar kunlari"ta’sis etilsa maksadga muvofik bular edi.
Mehnat jarayonida turli xil holatlar vujudga keladi, kishilar o’zlarining ishdab chiqarishdagi dastlabki muvaffaqiyatlari, yillik rejalari bajarganliklari bilan hursand bo’ladilar. Bunday holatlarni tantanali qilib uyushtirish talab qilinadi. Madaniy - ma’rifiy muassasalarining faoliyatiga ko’pgina an’analar: "Birinchi maosh" va shunga o’xshash bayramlari tasodifan kirib kelgani yo’q. Bular hayot taqozosi bilan paydo bo’lgan an’analardir.
Tabiat bayramlari albatta, tabiatdagi bo’lgan o’zgarishlarga, undagi go’zalliklarga, u in’om etadigan nozu ne’matlarga kishilar befarq qaray olmaydilar. Ular kishilarga xursandchilik, shodlik va bayram kayfiyatini olib keladi. Kishilar bir necha oylab bahorni sabrsizlik bilan kutadilar. Bahorning kirib kelishi, tabiatning ko’m - ko’k libosga hamda gullarga burkanishi har bir kishining qalbiga gshzallik tuyg’ularini, baxtiyorlik nafasini olib kelishi bayram holatini vujudga keltiradi.
Xullas, tabiat bayramlari ham muhim ijtimoiy hodisa bo’lib, kishilarda go’zal tabiatga, undagi bo’layotgan yangiliklarga nisbatan muhabbat uyg’otadi, tabiatda sodir bo’layotgan hodisalarni tushunishga, ularni himoya qilishga yordam beradi.
Madaniyat va sport bayramlar asosini madaniyat va san’at sohasida erishilgan yutuqlarni nishonlash jarayoni tashkil qiladi. Unga san’at festivallari, ashula va raqs bayramlari, mashhur madaniyat arboblariga bag’ishlangan yubiley tantanalari kiradi. Madaniyat bayramlari ichida, ayyniqsa, qardosh resbublikalar do’stligiga bag’ishlangan kechalar g’oyat muhim o’rin tutadi.
Madaniyat bayrami haqida fikr yuritar ekanmiz, avvalo, viloyatlar, so’ngra respublikamiz maktab o’quvchilari orasida har yili an’anaviy tashkil qilinadigan bolalar bayrami bo’lgan "San’at g’unchalari"ni alohida ta’kidlash lozim. CHunki, bu bayram minglab kichkintoylarga faqatgina estetik tarbiya beribgina qolmasdan, ular orasida san’at kurtaklarini ri-vojlanitiradi, yuzlab qobiliyatli yoshlarni yuzaga chiqaradi. Bu bayramlar qatoriga sport va jismoniy madaniyatga oid bo’lgan bayramlar ham kiradi.Olimpiadalar, universiadalarga bag’io’langan tantanali bayramlarda xalq vakillari erishgan yutuqlarini nishonlaydi. Oilaviy shaxsiy bayramlar -bunga nikoh to’ylar, tug’ilgan kunlar, harbiy xizmata kuzatish, kumush va oltin to’ylar, pasport topshirish, yangi uyga ko’chib o’tish va shunga o’xshash bayramlar kiradi.
Yuqorida bayon qilingan bayramlarning majmuasidan shu narsa yaqqol ko’rinib turibdiki, ularning soni, shakllari va mavzulari tobora ko’paymoqda. Lekin bayramlarning son jihatdan ko’payishi asosiy ko’rsatkich emas. eng avvalo, biz diqqatimizni ularni mazmunan boyitishga, jumladan, samarali tashkil qilishga qaratmog’imiz lozimdir. Hozirgi kunda ularni takomillashtirish, qiziqarli tartibda uyushtirish hamda ta’sirchanligini oshirish masalalari to’g’risida chuqur va atroflicha o’ylashimiz lozim.
Do'stlaringiz bilan baham: |
