O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi namangan davlat universiteti ijtimoiy-Iqtisodiy fakul’teti «Ijtimoiy-madaniy faoliyat»

Tashkiliy va xujalik ishlari

Bu bo’limda madaniy muassasasi Kengashi tuzish uning yigilishlarini o’tkazish, madaniy ma’rifiy muassasasining binosini ta’mirlash, muassasa hududini obodonlashtirish, seminarlar, ko’rik-tanlovlar, festivallar o’tkazish, madaniy-ma’rifiy muassasa uchun musiqa asboblari, madaniy sport inshoatlari, jihozlar, mehnat vositalari sotib olish va ho’jalik ishlari rejalashtiriladi.

Madaniy-ma’rifiy muassasasida faoliyat ko’rsatayotgan har bir xodim o’zining ish taqsimotiga ko’ra ishlarini rejalashtirishi shart.
Namangan shahar ___________________________ madaniyat uyining 200___ yilgi ish

R EJ A S I

№	Bo’limlar, bajariladigan ishlarning nomi va mavzulari	Tadbir soni	O’tkazish muddati	O’tkazish joyi	Mas’ullar
1	Ijtimoiy-siyosiy mavzularda ma’ruza va suxbatlar uyushtirish	12	Yil davomida	Madaniyat uyi va mahallalarda	Madaniyat uyi direktori
2	Tarixiy sanalar hamda bayramlarga bagishlab har xil kechalar uyushtirish	30			Madaniyat uyi uslubchilari
3	Siyosiy mavzularga oid savol-javob kechalari va munozaralar o’tkazish	4	Har chorakda
4	Ogzaki jurnallar o’tkazish	4
5	Mavzuli kechalar	3	Yil davomida		Uslubchi va faollar
6	Urush qatnashchilar bilan uchrashuv o’tkazish	6	Har ikki oyda
7	Muzeylar, xotira va qadrlash uylariga sayohatlar uyushtirish	4	2-3 chorakda	Muzey, xotira va qadrlash uylari	Direktor va faollar

Boshqa bo’limlar ham shu tartibda yoziladi.
OYLIK ISH REJASI (namuna)

______________________________________ tuman markaziy madaniyat uyining 200____ yil yanvar oyi uchun ish rejasi

№	Bajarish vaqti	Bajariladigan ishlarning nomi va mazmuni	Bajarish joyi	Mas’ul shaxs
1	1-yanvar	«Salom archajon» archa bayramini o’tkazish	Madaniyat uyi	Zokirov B.
2	2-yanvar	Madaniyat uyida faoliyat ko’rsatayotgan xalq dastasini «Bayram» kontserti dasturini mashgulotini o’tkazish.		Badiiy rahbar Temirov T.
3	3 yanvar	Madaniyat uyi kengashini navbatdagi yigilishini o’tkazish		Kengash raisi Qosimov T.
4	4 yanvar	Suxbat: Oilada bola tarbiyasining dolzarbligi	Zarkent ma-xallasida	Direktor Qayumov D.
5	5 yanvar	Uchrashuv «Odobnoma» mahalla oqsoqollari bilan	Madaniyat uyi	Uslubchi Zokirov R. Hamdamov R.
6	6-yanvar	Savol javob kechasi «Inson va qonun»	Madaniyat uyida	Direktor Xoshimov T.

Oylik ish reja ham boshqa ish rejalariga o’xshab tasdiqlatiladi.

Nazorat uchun savollar:

1. Uslubiy rahbarlik nima?

2. Tashkiliy ho’jalik ishlari qanday yuritiladi?

3. Ish rejalari qanday tuziladi?

Tayanch so’z va iboralar:

Uslubiy ish, madaniyat uyi, ish reja, tashkiliy ishlar, ho’jalik ishlari.
Mavzu: Ijtimoiy-madaniy faoliyatni rejalashtirish va uyushtirish

Mavzu: 12- O’zbekistonda ijtimoiy-madaniy faoliyat shakllari.

Spektakllar, ommaviy tomoshalar, xalq sayillari, bayramlar, raqs kechalari, viktorina, ko’rgazma, konkurs, sayohat, ekskursiya.

Prezidentimizning 2008 yil 8 iyulda qabul qilingan “Bolalar musiqa va san’at maktablarining moddiy-texnik bazasini mustahkamlash va ularning faoliyatni yanada yaxshilash bo’yicha 2009-2014 yillarga mo’ljallangan Davlat dasturi to’g’risida”gi qarori ushbu yo’nalishdagi ta’lim dargohlari ishini yangi bosqichga ko’tarishda katta omil bo’lmoqda. Turli ijodiy loyihalar, ko’rgazmalar, o’zbek xalqining o’tmishdagi urf-odatlari, an’analari qadim zamonlardan beri folьklor bilan birga vujudga kelgan. Qadimgi turkiy xalqlar va qabilalar hayoti, ularning dunyoqarashlari, ayrim urf-odatlari, bularda musiqaning ishtiroki, ayniqsa, mavsum, marosim, turli xalq bayramlari haqidagi xilma-xil qo’shiqlar Mahmud Qoshg’ariyning (XI asr) “Devonu lug’atit turk” asarida ham bayon etilgan.

O’zbek xalq marosimlarining deyarli hammasi musiqa ishtirokida o’tadi. Ko’pchilik xalq marosimlarining ta’rifi, xilma-xil mavzular xalq dostonlarida ham o’z ifodasini topgan. Dostonda kuylanadigan har bir marosim, afsona cholg’ular jo’rligida ijro etiladi.

Kitobda xalq og’zaki ijodining noyob durdonasi bo’lmish «Alpomish» dostoni haqida alo³ida s¢z yuritar ekan, muallif uni qahramonlik qo’shig’i sifatida baholaydi. Agarki xalqimizning qadimiy va shonli tarixi tuganmas bir doston bo’lsa, «Alpomish» ana shu dostonning shoh baytidir, deb urg’u beradi muallif. «Alpomish» dostoni bizga vatanparvarlik fazilatlaridan saboq berishini, ma’naviy tarbiya uchun ulkan ahamiyat kasb etishini ta’kidlaydi.

Muallif kitobda xalqimiz uchun eng qadimiy, milliy bayram - Navro’z ayyomini hayot abadiyligi, tabiatning ustuvor qudrati va cheksiz sahovatining, ko’p ming yillik milliy qiyofamiz, olijanob urf-odatlarimizning betakror ifodasi deb ta’riflaydi. Uni xalqimizga mansub odamiylik, mehr-oqibat, muruvvat, ezgulik va himmat kabi yuksak xususiyatlarni shakllantiruvchi omil sifatida faxr bilan tilga oladi.

Yuksak ma’naviyat-engilmas kuch.

Yangi insonni tarbiyalashda o’zini o’zi boshqarishning noyob instituti bo’lgan mahalla va uning oqsoqollari, faollari, fuqarolar yig’inlarining diniy ma’rifat va ma’naviy-axloqiy masalalar bo’yicha maslahatchilarining ijobiy ta’siri ham kuchayib bormoqda. Ular odamlar ko’ngliga yo’l topib, ularning dardu tashvishiga sherik bo’lib, o’z vaqtida amaliy yordam, o’rinli maslahatlar berayotgani joylarda mehr-oqibatning kuchayib, tinchlik-osoyishtalikning barqaror bo’lishiga xizmat qilayotgani ³aєida kitobda ibratli fikrlar bayon qilinadi.

Yurtimizda yangi hayot, yangi jamiyatning ma’naviy asoslarini mustahkamlash, komil inson tarbiyasida beqiyos o’rin tutadigan “erkin ijod uchun, milliy qadriyatlarimiz va boy ma’naviyatimizni, xalqimiz tarixini, uning bugungi sermazmun hayotini to’laqonli va haqqoniy aks ettirish uchun zarur sharoitlar yaratildi”. Ayni paytda hozirgi dunyoda turli ma’naviy tahdidlar, jumladan “ommaviy madaniyat”ning ham zararli ta’siri kuchaymoqda. Bu ta’sirlardan “farzandlarimizning ongu tafakkurini himoya qilishda ilmu fan va madaniyat jamoatchiligi, ijod ahlining o’rni va roli tobora ortib bormoqda”.

SHu nuqtai nazardan qaraganda, hozirgi paytda elektron axborot vositalari, xususan televidenie va radioning ta’siri o’ta kuchayganini e’tiborga olib, bu sohani izchil taraqqiy ettirish davlatimiz va jamiyatimizning doimiy e’tibor markazida bo’lishi tabiiy. SHu bilan birga, “matbuot, ommaviy axborot vositalari shunday qudratli kuchga aylanmoqdaki, o’z kelajagini o’ylaydigan har qaysi xalq va millat buni sezmasligi mumkin emas”. SHu tariqa matbuot xodimlarining kasb mahoratini oshirish, ularning o’z mustaqil hayotiy pozitsiyasiga ega bo’lishi, qat’iyat va shijoat ko’rsata olishi, vijdon amri bilan yashashi jamiyatdagi ma’naviy o’zgarishlarning muhim va qiluvchi sharti ekani kitobda chuqur asoslab berilgan.

Insonning “ma’naviy olamini kashf etadigan yana bir qudratli vosita” bu — so’z san’ati, badiiy adabiyotdir. Adabiyot azaldan xalq qalbining ifodachisi, haqiqat va adolat jarchisi bo’lib keladi. Mustaqillik yillarida adabiyotni rivojlantirish, tarixiy haqiqat bilan birga, bugungi kun haqida, zamonamiz qahramonlari haqida yangi-yangi asarlar yaratish zamon talabi bo’lib qoldi. O’zbek adabiyoti namunalarini to’g’ridan-to’g’ri o’zbek tilidan jahon tillariga tarjima qilish masalasi ham juda muhim. SHu sababli ham biz O’zbekistonimizni dunyoga tarannum etmoqchi, uning qadimiy tarixi va yorug’ kelajagini ulug’lamoqchi, uni avlodlar xotirasiga boqiy saqlamoqchi bo’lsak, buyuk shoirlarni, buyuk ijodkorlarni tarbiyalashimiz kerak.

Kitobning mazkur bobida musiqa san’ati rivojiga ham alohida e’tibor qaratiladi. “Xalqimiz hayotida musiqa azal-azaldan beqiyos o’rin tutib keladi. Samarqand yaqinidagi Mo’minobod qishlog’idan 3 ming 300 yil muqaddam suyakdan yasalgan nay cholg’usi topilgani ham shundan dalolat beradi”. Istiqlol yillarida bu san’at turiga e’tibor kuchayib, keng miqyosli dastur va rejalar qabul qilindi. SHunga ko’ra mumtoz musiqiy merosni asrab-avaylash, bolalikdan boshlab musiqiy madaniyatni yuksaltirishga ahamiyat qaratish, yoshlarni ayniqsa o’ziga ko’p jalb etadigan estrada san’atining sifati va saviyasini ko’tarish, bunda avvalambor “milliy estrada” degan iboraning ma’no-mazmuniga alohida e’tibor berish, uni “ajnabiy “ommaviy madaniyat” ko’rinishlariga taqlid qilishdan asrash masalalari yoritiladi.

Milliy madaniyatimizning uzviy qismi bo’lgan teatr san’ati xususida ham kitobda atroflicha mushohada yuritilib, “hozirgi vaqtda respublikasiz teatrlarida turli mavzu va janrlarda ko’plab spektakllar yaratilayotgani, ularda o’ziga xos izlanishlar davom etayotgani” qayd etiladi. SHu bilan birga, “bugungi hayotimizni, zamonamiz qahramonlari qiyofasini har tomonlama chuqur ochib beradigan, tomoshabinni o’ziga tortadigan, ham dramaturgiya, ham rejissura nuqtai nazaridan badiiy yuksak asarlar kam ekani aytib o’tiladi.

Kino hozirgi kunda san’atning eng ommaviy turi bo’lib, bu sohada O’zbekistonda o’ziga xos ijodiy maktab yaratilgan. Bu san’at turining inson ongi va tafakkuriga beqiyos ta’sirini inobatga olgan holda, istiqlol yillarida milliy kinematografiyani har tomonlama rivojlantirishga alohida e’tibor єaratilmoqda. SHu tufayli sohada jiddiy o’zgarish va yangilanishlar ro’y bermoєda. Lekin haqiqiy zamonaviy qahramon obrazi kino ekranlarimizda ham hali yaratilganicha yo’q. Buning asosiy sabablaridan biri shu sohada samarali faoliya yurita oladigan kadrlarni tayyorlash masalasiga borib taqaladi. Professional kino mutaxassislari, xususan, rejissyorlar, stsenaristlar tayyorlaydigan tom ma’nodagi milliy maktab o’zimizda hanuzgacha shakllanmagani qayd etiladi.

Ushbu bobda Milliy tafakkur salohiyatiga ega bo’lgan iste’dodli yoshlarni tarbiyalash borasida amalga oshirilayotgan ishlar e’tirof qilinar ekan, bu borada tasviriy san’atdagi o’zgarish va yutuqlar ham e’tirof etiladi. Istiqlol yillarida milliy ma’naviyatimiz rivojida o’ziga xos o’rin tutayotgan tasviriy san’at sohasiga ko’plab yoshlar kirib keldi. Bu ayniqsa monumental san’at sohasida yaqqol ko’zga tashlanmoqda. Mazkur bo’limda muallif bu sohadagi sho’ro davrida qurilgan mahobatli haykallar haqida to’xtalib, sobiq tuzumda bu san’at turidan mafkuraviy ishda qanchalik ustalik bilan foydalanishga uringanlarini aytib o’tadi. Yurtimiz shahar-qishloqlarida odamlar tanimaydigan, hatto kimligi haqida umuman eshitmagan kishilarning haykallari o’rnatilgani, xalqimiz o’sha noma’lum zotlarga hurmat ko’rsatib yashashga majbur qilingani yodga olinadi.

Istiqlolga erishganimizdan so’ng tarixiy adolat qaror topib, xalqimizning toptalib kelgan milliy g’ururini yuksaltirish maqsadida Sohibqiron Amir Temurning nafaqat muborak nomi, boy merosi va xotirasini, ayni paytda tarixiy siymosini ham tiklashga qaror qilindi. Asar muallifi Amir Temur portretininig yaratilishi, xolis tarixiy manbalar asosida buyuk ajdodimizning tarixiy siymosini badiy jihatdan qayta tiklash uchun bo’lgan harakatlarni va shundan keyingina tasviriy san’at va haykaltaroshlikda Amir Temurning ulug’vor qiyofasi aks ettirilganini ana shu jarayonning bevosita ishtirokchisi va unga bosh-qosh bo’lgan inson sifatida yoritib beradi. Nainki Amir Temur siymosi, “izlanish va tajribalar asosida keyinchalik Farg’ona shahrida – Ahmad Farg’oniy, Urganchda – Muhammad Muso Xorazmiy va Jaloliddin Manguberdi, Navoiy shahrida – Alisher Navoiy, poytaxtimizda – G’afur G’ulom, Abdulla Qahhor va Zulfiya singari allomalarimiz, yozuvchi shoirlarimiz haykallarini, Termiziy shahrida Alpomish, Qarshi shahrida esa “El-yurt tayanchi” va boshqa o’nlab monumental san’at asarlari barpo etilganini ta’kidlaydi. Ayni chog’da bu sohada ham zamonaviy ijodiy maktab yaratish, yetuk haykaltarosh va me’morlarni tarbiyalash dolzarb masala bo’lib qolayotganini uqtiradi. Bu san’at turi qatorida bolalarimizning ma’naviy olamini ezgu g’oyalar asosida shakllantirish va kamol toptirishga yo’naltirilgan qo’g’irchoq va o’yinchoqlar ishlab chiqarish masalasi ham tilga olinadi. Muallif san’at va madaniyatga doir fikr–mulohazalarini umumlashtirilgan holda quyidagi xulosaga keladi. “San’at va madaniyatdek qudratli kuch orqali inson qalbiga yo’l topish haqida so’z yuritar ekanmiz, hammamiz yaxshi tushunamizki, har qaysi iste’dod egasi o’ziga xos bir olam, shu sababli ijod ahliga qandaydir aql o’rgatish, eng asosiysi, ularni boshqarishga urinish mumkin emas. Lekin bu hayotda ularni birlashtiradigan ilhomlantiradigan, yangi ijodiy marralar sari ilhomlantiradigan muqaddas tushunchalar borki, ular Vatan va xalq manfaati, ezgulik va insoniylik tamoyillari bilan uzviy bog’liqdir”.

Har qaysi inson va jamiyatning ma’naviy dunyosiga aynan shunday ko’z bilan qarash, odamni ongli yashashga, yetuklikka chrlaydigan bunday beqiyos qudrat manbaining hayotimizdagi o’rni va ahamiyatini chuqur va atroflicha talil qilish muhim bir haqiqatni, ya’ni yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch ekanini anglatadi va tasdiqlaydi.

SHu o’rinda tabiiy bir savol tug’iladi: ma’naviyatni chindan ham anna shunday qudrati kuchga ayantirish uchun biz qanday masalalarga birinchi galda e’tibor berishimiz, qanday ishlarni amalga oshirishimiz zarur?

Ma’naviyat haqida har qancha da’vatlar, muhim nazariy fikrlar bildirilmasin, agar ularni jamiyat ongiga singdirish uchun doimiy ish olib bormasak, bu boradagi faoliyatimizni har tomonlama puxta o’ylangan tizimli ravishda tashkil etmasak, tabiiyki, biz ko’zlangan maqsadga erishaolmaymiz, ya’ni, inson qalbiga yo’l topolmaymiz.

SHuning uchun ham biz bugungi kunda ta’lim-tarbiya sohasidan boshlab, matbuot, televidenie, Internet va boshqa ommaviy axborot vositalari, teatr, kin, adabiyot, musiqa, rassomlik va haykaltaroshlik san’atigacha, bir so’z bilan aytganda, insonning qalbi va tafakkuriga bevosita ta’sir ko’rsatadigan barcha sohalaridagi faoliyatimizni xaqning ma’naviy ehtiyojlari, zamon taablari asosida yanada kuchaytirishimiz, yangi bosqichga ko’tarishimiz zarur.

Ayniqsa, barcha davrlarda ham g’oyat murakkab mas’uliyatli bo’lgan bu ishlarni o’z zimmamiga olgan, eski qoliplardan voz kechib, bu sohada yangi yo’llarni ochib berayotgan, odamlarni dunyoqarashini yanada boyitish uchun tinimsiz mehnat qilayotgan fidoyi insonlarning bir qarashda ko’zga tashlanmaydigan, lekin kata qunt, bilim va tajribani talab qiladigan intilish va amaliy harakatlarini keng qo’lab-quvvatlashimiz, ularning samarali natijalarga erishishi uchun har tomonlama sharoit yaratib berishimiz lozim.

Barchamizga ayonki, inson qalbiga yo’l avvalo ta’lim-tarbiyadan boshlanadi. SHuning uchun qachonki bu haqda gap ketsa, ajdodlarimiz qoldirgan bebaho merosni eslash bilan birga, ota-onalarimiz qatori biz uchun eng yaqin bo’lgan yana bir buyuk zot – o’qituvchi va murabbiylarning olijanob mehnatini hurmat bilan tilga olamiz.

Bu yorug’ olamda har bir odam o’zining mehribon ota-onasiga, ustoz va muallimlarga nisbatan hamisha minnatdorlik tuyg’usi bilan yashaydi. Inson o’z umri davomida qanday yutuq va natijalarga hamisha minnatdorlik tuyg’usi bilan yashaydi. Inson o’z umri davomida qanday yutuq va natijalarga erishmasin, qaerda, qanday lavozimda ishlamasin, maktab dargohida olgan ta’lim-tarbiyasi uning yetuk shaxs va malakali mutaxassis bo’lib shakllanishida ulkan ahamiyatga ega ekani shubhasiz.

Muxtasar aytganda, maktab degan ulug’ dargohning inson va jamiyat taraqqiyotidagi hissasi va ta’sirini, nafaqat yoshlarimiz, balki butun xalqimiz kelajagini hal qiladigan o’qituvchi va murabbiylar mehantini hech narsa bilan o’lchab, qiyoslab bo’lmaydi.

SHu nuqtai nazardan qaraganda, Prezidentimiz ta’kidlaganidek, ma’rifatparvar bobolarimizning fikrini davom ettirib, agarki dunyo imoratlari ichida eng ulug’i maktab bo’lsa, kasblarning ichida eng sharaflisi o’qituvchilik va murabbiylikdir. CHindan ham, o’qituvchi nainki sinf xonasiga fayz va ziyo olib kiradigan, baki ming-minglab murg’ak qalblarga ezgulik yog’dusini baxsh etadigan, o’z o’quvchilariga haqiqatan ham hayot maktabini beradigan mo’’tabar zotdir. Ona tilimizda «maktab ko’rgan», «maktab yaratgan» degan chuqur ma’noli iboralarning mavjudligi ham bu muqaddas dargohning, zahmatkash o’qituvchi mehnatining davlat va jamiyat hayotida qanchalik muhim o’rin tutishidan dalolat beradi.

Yangi jamiyat bunyodkori bo’lmish yangi insonni tarbiyalashda hozirgi paytda mahallalarimizda samarali faoliyat olib borayotgan, bu noyob tuzilmani tom ma’noda o’zini-o’zi boshqarish idorasiga aylantirishda kata hissa qo’shib kelayotgan mahalla oqsoqollari va faollari, fuqarolar yig’inlarining diniy ma’rifat va ma’naviy-ahloqiy masalalar bo’yicha masahatchilarining ijobiy ta’siri tobora ortib bormoqda. Aynan anna shu insnlarning odamlar ko’ngliga yo’l topib, ularning dardu tashvishiga sherik bo’lib, o’z vaqtida berayotgan Amaliy yordamlari, to’g’ri va o’rinli maslahatlari tufayli oila va mahalla muhitida, butun diyorimizda tinchlik va ososyishtalik, o’zaro mehr-oqibat tuyg’ulari kuchayib borayotganini El-yurtimiz yuksak qadrlaydi. Ayniqsa, yosh yigit va qizlarimizning mustaqil hayotga kirib borishi, yosh oilalarning jamiyatdan o’ziga munosib o’rin topishida bu fidoiy va mehribon, jonkuyar odamlarning qanchalik muhim rolь o’ynayotganini hurmat bilan e’tirof etishimiz lozim.

Insonning ruhiy kmoloti haqida gapirar ekanmiz, albatta bu maqsadga musiqa san’atisiz erishib bo’lmaydi. Xalqimiz hayotida musiqa yueqiyos o’rin tutadi. Samarqand yaqinidagi Mo’minobod qishlog’idan 3 ming 300 yil muqaddam suyakdan yasalgan nay cholg’usi topilgani ham shundan dalolat beradi.

Musiqa sadolari qaysi xalq yoki millat vakili tomonidan ijro etilmasin, eng ezgu, yuksak va nozik insoniy kechinmalarni ifoda etadi. Mashhur tarixchi SHarafiddin Ali Yazdiy o’zining «Zafarnoma» kitobida Amir Temur davrida o’tkazilgan musiqiy anjumanlar haqida to’xtalib, «Yaxshi ovozli xonandalar kuylashni boshlab, g’azalu naqsh aytur erdilar. Va turku mo’g’ul, xitoyu arab va ajamdin har kim o’z rasmi bilan nag’ma aytur erdi», degan ma’lumotlarni keltiradi.

Mustaqillik yillarida ulug’ bobolarimizning anna shunday an’analarini davom ettirgan holda, mamlakatimizda musiqa san’atini keng rivojlantirishga qaratilgan dastur va rejalar amalga oshirilmoqda. Jumladan, mumtoz musiqaviy merosimizni asrab-pavaylash va o’rganish, uni yosh avlodlarga bezavol yetkazish maqsadida ko’plab ko’rin-tanlovlar, nufuzli xalqaro musiqa anjumanlari muntazam ravishda o’tkazib kelinmoqda.

Prezidentimiz Respublikamizda «Milliy estrada» degan iboraning ma’no-mazmuniga alohida e’tibor berish zarurligi, uni har qanday begona ta’sirdan, ayniqsa, «ommaviy madaniyat» ruhidagi oqimlar ta’siridan himoya qilishimiz tabiiy, degan xulosa keldilar.

Agar insonning qulog’i yengil-elpi, tumtaroq ohanglarga o’rganib qolsa, bora-bora uning badiiy didi, musiqa madaniyati pasayib ketishi, uning ma’naviy olamini soxta tushunchalar egallab olishi ham hech gap emas. Oxir-oqibatda bunday oadm «SHoshmaqom» singari milliy merosimizning noyob durdonalarini ham, Mtsart, Betxoven, Bax va CHaykovskiy kabi dunyo tan olgan buyuk kompozitorlarning asarlarini ham qabul qilishi qiyin bo’ladi.

Qachonki milliy ma’naviyatimizning uzviy qismi bo’lgan teatr san’ati xususida so’z borar ekan, buyuk ma’rifatparvar Mahmudxo’ja Behbudiyning «Teatr – bu ibratxonadur», deb aytgan fikrini eslash o’rinlidir.

Hozirgi paytda teatr san’atimizda turli mavzu va ko’plab janrlarda spektakllar yaratilmoqda, o’ziga xos izanishlar davom etmoqda.

SHaxsan har safar Prezidentimiz «Tohir va Zuhra», «O’tgan kunlar», «Sen yetim emassan», «Mahallada duv-duv gap» kabi mumtoz filьmlarni ko’rganida bu haqiqatga ishonch hosil qilishini aytib o’tdilar.

Kino san’atining inson ongi va tafakkuri, jamiyat hayotiga beqiyos ekanini hisobga olgan holda, istiqlol yillarida milliy kinematgrafiyani har tomonlama rivojlantirish, bu borada zarur moddiy va ma’naviy shart-sharoitlarni yaratish bo’yicha amalga oshirigan keng ko’lami chora-tadbirlar tufayli yangi-yangi filьmlar suratga olinmoqda, ular orqali tariximiz va bugungi hayotimiz bilan bog’liq turli mavzular yoritilmoqda.

Lekin yoshlar tarbiyasiga chuqur ta’sir ko’rsatadigan zamonaviy qahramon obrazi kino erkanlarimizdan hali joy topgani yo’q. Buning sabablaridan biri O’zbekistonda kinosanxati sohasida kadrlar tayyorlaydigan oliy o’quv yurtlarining ilgari bo’lmaganligidir. Keyingi yillarda milliy kinodramaturg va rejissyorlar tayyorlash dolzarb masaladir.

Hozirgi kunda miliy ma’naviyatimizning rivojini tasviriy san’at namunalarisiz tasavvur etib bo’lmaydi. O’zbek rassomlarining keyingi yillarda samarali ijod qilib, yangi-yangi yutuqlarga erishmoqdalar.

Ma’lumki, monumental san’at deganda avvalo kata ta’sir kuchiga ega bo’lgan mahobatli haykallar va yodgorlik majmualarini tushunamiz.

O’rni kelganda aytish lozimki, sobiq sovet tuzumi davrida bu soha san’atning eng mafkuralashgan turiga aylanib qolgan edi.

Yurtimizda ma’naviy tiklanish va yangilanish jarayonlari boshlanishi bilan boshqa san’at turlari kabi monumental san’atda ham Yangi davr boshlandi. Ushbu soha shu qadar nozik va murakkabki, unda har bir detalь, hatto eng mayda bo’lib ko’ringan masalaga ham jiddiy e’tibor qaratish talab etiladi.

Istiqlolga erishganimizdan so’ng tarixiy adolatni qaror toptirish, xalqimizning toptalib kelgan milliy g’ururini yuksaltirish maqsadida Sohibqiron Amir Temur bobomizning nafaqat muborak nomi, boy merosi va xotirasini, Ayni paytda tarixiy siymosini ham tiklashga qaror qilindi.

O’zbekiston xalq rassomi Malik Nabiev amir Temur portretini qayta ishladi va butunlay boshqa siymo – bugungi kunda butun xalqimizga yaxshi ma’lum bo’lgan Sohibqironning mumtoz qiyofasi paydo bo’ldi.

1993 yili Toshkent shahridagi Amir Temur xiyoboniga o’rnatiladigan haykalni ilk bor muhokama qilganimiz esimda, deya xotirlaydi O’zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimov. Haykaltaroshlik taqdim etgan variantda Sohibqiron qo’liga nayza tutgan holda tasvirlangan edi. Men bunga e’tiroz bildirib, «Sohibqiron bobomiz qo’lida nayza emas, otning jilovini tutib turgani ma’qul, - degan fikrni bildirdim. – Buning ramziy ma’nosi bor. CHunki, saltanatda nayda ko’targan odamlar ko’p bo’lgan, ammo jilov Amir Temurning qo’lida bo’lgan. Bu mustahkam davlat tizimini qo’lda mahkam tutib turishini anglatadi . Qolaversa, xaqimizda har bir ish bismilloh aytib, o’ng qo’l, o’ng oyoqdan boshlanadi. Bu haykalda esa ot nima uchundir chap oyoqdan odim tashlayapti».

Muhokama ishtirokchilar bu fikrga qo’shilishdi va haykaltaroshlar bildirilgan fikrlar asosida yangi variantni yaratishdi.

1996 yilda Amir Temur tavalludining 660 yilligi munosabati bilan Samarqand va SHahrisabz shaharlarida ulug’ bobomizga atab haykal o’rnatish bo’yicha amaliy ishlar bajarildi.

Anna shunday izlanish va tajribalar asosida keyinchalik Farg’ona shahrida – Ahmad Farg’oniy, Urganchda – Muhammad Muso Xorazmiy va Jaloliddin Manguberdi, Navoiy shahrida – Alisher Navoiy, pytaxtimizda – G’ofur G’ulom, Abdulla Qahhor va zulfiya singari allomalarimiz, yozuvchi va shoirlarimiz haykallarini, Termiz shahrida Alpomish, Qarshi shahrida esa «El-yurt tayanchi» va boshqa o’nlab monumental san’at asarlarini barpo etildi.

Monumental san’at sohasida amalga oshirigan yana bir ulkan ishlardan Buxoroda Abduholiq G’ijduvoniy va Bahouddin Naqshband, Samarqandda Imom Buxoriy va Imom Mturidiy, Marg’ilonda Burhoniddin Marg’inniy, Toshkent shahrida Hazrati Imom singari yodgorlik majumalari yaratildi.

Ayni paytda yurtimizda monumental san’at sohasini rivoejlantirish bo’yida ko’plab vazifalarni amalga oshirish lozim.

Agarki qaysi ijodkor o’z asarlarida o’lmas g’oyalarni bosh maqsad qilib qo’yar ekan, ularni badiiy mahorat bilan ifoda olsa, shubhasiz, adabiyot ham, madaniyat va san’at ham tom ma’noda ma’naviy yuksalishga xizmat qiib, o’zining ijtimoiy vazifasini to’liq ado etishga erishgan bo’ladi.