O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi namangan davlat universiteti ijtimoiy-Iqtisodiy fakul’teti «Ijtimoiy-madaniy faoliyat»

14- IJTIMOIY-MADANIY FAOLIYaTDA REKLAMANING ROLI
Reklama faoliyati boshidan oxirigacha bozorni chuqur o’rganishga asoslanadi. Reklama faoliyatining asosiy tamoyili, muvaffaqiyatining muhim sharti haridor eslab qoladigan va anik tovarni xayoliga keltiradigan reklamani doimiy muomalaga kiritishdir. Reklama iste’molchining ruhiyati, harid qilinadigan narsani tanlab olishdagi rag’batlarini o’rganish va tahlil qilib chiqish bilan mahkam bog’langan.

Reklamaning vazifalaridan biri – tovarlar va xizmatlar to’g’risida maxsus axborot vositalaridan foydalanib turib so’zlab berishdir. Lekin reklamaning vazifasi birgina axborot yuberishning o’zi bilan cheklanmaydi. Reklamaning o’ziga xos tomoni shundaki, u axborot berish, targ’ib va tashviqot qilishni ishontirish bilan birga olib boradi. Demak, ta’sirchan reklama zarur ma’lumotlarni beradigan va shu bilan birga ishontiradigan, ma’lum maqsadga qaratilgan bo’ladi Ana shunday reklama talabni ma’lum yo’nalishda shakllantiradi-da, tovar va xizmatlarning bir turidan boshqa turiga ko’chiradi. Haridorlarning ehtiyojlarini ochib beradi va ularning ahdi va niyatlariga ta’sir o’tkazadi.

Reklamaning asosida shu ikkita element: ishontiruvchi va ma’lumot beruvchi element yotadi. Ishontiruvchi elementlari (ko’ndirish, rozi bo’lishga undash) reklamaning motivatsion funktsiyasini, ma’lumot beruvchi elementlari esa uning bildiruvchi funktsiyasini aks ettiradi. Reklama yaratmaydi, balki bor narsani kuchaytiradi, ixtiro qilmaydi, balki ixtiro qilinganlarni yoyadi. Reklama ishi bo’yicha ba’zi mutaxassislar ogohlantiradilar: har bir reklama e’lonlari jamiyat strukturasida iste’molchiga ta’sir etadi. Boshqa so’z bilan aytganda reklama qo’shimcha rag’bat bag’ishlaydi yoki mo’ljalni yo’qotgan insonni yolg’izlikdan olib chiqadi. Reklama xabarlari juda ko’pchilik e’tiborini o’ziga tortib fikrlarini o’zgartirishga qodir.

Reklamaning iste’molchilarga qay tarzda ta’sir etganligini reklama psixologiyasi belgilab beradi. Reklama psixologiyasi amaliy psixologiyaning bir bo’limi bo’lib, insonning iste’molchilik xatti-harakatining motivini tadqiq etadi. U insonning ruhiyatiga reklama ta’siri jarayonlarini o’rganadi. Inson ruhiyati shunday tuzilganki, u birdaniga to’la ravishda o’zgarmaydi. Lekin umumiy ravishda inson qarashlari tezroq o’zgarishi mumkin. Ayniqsa iqtisodiy va ijtimoiy jarayonlar ketayotgan jamiyatda buning ahamiyati juda katta.

Barcha ko’rinishdagi reklama, xoh u og’zaki, xoh yozma shaklda bo’lsin, yoxud bir ko’rinishdan iborat bo’lishidan qat’iy nazar u kishilarga axborot beradi. Ularning ehtiyojlarini qondirishga harakat qiladi. Inson undan yangi ma’lumot oladi, yangilik bilan tanishadi. U yoki bu muassasa, idora, korxonaning xizmat usullaridan xabardor buladi. Bu vazifalarning barchasini reklama axborot berish bilan bajaradi. SHu sababli ham biz reklamani axborot beruvchi faoliyat deb qabul qilamiz.

Reklamaning targ’ibot qilish vazifasi shundaki, u inson ruhiyatiga ta’sir etgan holda reklama qilayotgan narsani harid qilishga, yaxshi narsalardan foydalanishga, insonga hayoti uchun zarur bo’lgan fikrlarni, usullarni o’zida qo’llashga undaydi. Yaxshi narsalarga, yaxshi xislat va fikrlarga ishontirishga harakat qiladi.

Ijtimoiy madaniy faoliyat reklamasi odamlarning ma’naviy ehtiyojini chuqur o’rganib amalga oshiriladi. Xalq milliy mentaliteti, uning dunyoqarashi, jamoaviylik xususiyatidan foydalangan holda o’zaro munosabatlar asosidagi shakllangan reklamadan unumli foydalanish talab qilinadi. Xalqning o’zligini anglash, tarixini chuqur bilish, ajdodlari bilan faxrlanish va ularga munosib ishlarni amalga oshirishga bo’lgan ehtiyojdan kelib chiqib, tarixiy mavzudagi filьm va spektakllarni va boshqa turdagi san’at asarlarida ham shu g’oyani ifodalovchi omillardan unumli foydalanish xalqimiz ma’naviy dunyoqarashining shakllanishi va rivojlanishiga xizmat qiladi. Xalq ma’naviy ehtiyoji kundalik turmush sharoitlaridan kelib chiqadi, u o’z hayotida ro’y berayotgan juda ko’p muammoli vaziyatlardan chiqib ketish yo’llarini qidiradi va bu ehtiyoj kinofilьmlar, spektakllar, kontsert dasturlari, bayram tadbirlari orqali qondiriladi. Reklama xuddi ana shu ehtiyojlardan kelib chiqib tayyorlangan dasturlar haqida keng xalq ommasiga xabar yetkazish yo’li bilan juda katta ahamiyatga ega bo’ladi. Demak, reklamalar ijtimoiy munosabatlarning shakllanishi, usishi, ma’lum maksadga karatilgan tarakkiyot yulidan dadil ilgarilab borishda ham yunaltiruvchi vazifasini utaydi.