O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov, Tollibay Boltayevich Mustanov

3. M-xolinoretseptorlarga ta’sir etuvchi vositalar:

M-xolinomimetiklar (muskarinomimetiklar):
 
Pilokarpin gidroxloridi; Atseklidin 

M-xolinoblokatorlar (atropinsimon vositalar:)
 
Atropin sulfati; Metatsin; Platifillin gidrotartrati; Ipratropiy bromidi; 
Skopolamin gidrobromidi; Tiotropiy 
4. N-xolinoretseptorlarga ta’sir etuvchi vositalar 

N-xolinomimetiklar (nikotinomimetiklar) 
Sititon, Lobelin 
gidroxloridi 

N-xolinoretseptorlarning yoki ular bilan birikkan ion 
kanallarining blokatorlari 
G a n g l i o b l o k a t o r l a r :
Benzogeksoniy, Penta`min, Gigroniy, 
Pirilen, Arfonad 
K u r a r e s i m o n
v o s i t a l a r
( p e r i f e r i k
t a ’ s i r l i
m i o r e l a k s a n t l a r ) :
Tubokurarin xloridi, Pankuroniy bromidi, 
Pipekuroniy bromidi, Anatruksoniy, Ditilin, Melliktin 

---

- 210 -
Muskaringa va nikotinga sezgir xolinoretseptorlarga ta’sir qiluvchi 
vositalar 
M- va N-xolinoretseptorlarni qo‘zg‘atuvchi vositalar (M-, N-
xolinomimetiklar) 
M- va N-xolinomimetiklarning bevosita ta’sirida vegitativ nerv 
sistemasining gangliylaridagi N-xolinoretseptorlar va parasimpatik nerv 
sistemasi oxirida joylashgan M-xolinoretseptorlar qo‘zg‘aladi. Bunda asosan M-
xolinoretseptorlar qo‘zg‘alishi tufayli yuzaga keluvchi o‘zgarishlar ustunlik 
qiladi, ya’ni ko‘z qorachig‘i torayadi, ko‘z bosimi pasayadi, akkomodatsiya 
spazmi kuzatiladi va boshqalar. 
Mazkur guruhga asosan 
atsetilxolin 
va uning unumlari kiradi. 
Atsetilxolin – xolinergik sinapslarning mediatori bo‘lib, xolinning 
murakkab efiri hamda sirka kislotasidan tashkil topgan va kimyoviy tuzilishi 
bo‘yicha mono-to‘rtlamchi ammoniyli birikmalarga mansub. Ta’siri qisqaligi 
sababli tibbiyotda qo‘llanilmaydi, ammo, eksperimental farmakologiya va 
fiziologiyada keng qo‘llaniladi. U M- va N-xolinorenseptorlarga bevosita 
qo‘zg‘atuvchi samara keltirib chiqaradi va buning natijasida impuls 
o‘tkazuvchanligi 
kuchayadi. 
Tizimli 
ta’siri 
natijasida 
asosan 
M-
xolinomimetiklik 
samaralari 
kuzatiladi, 
N-xolinoretseptorlarga 
ta’sirini 
namoyon qilish uchun esa uning M-xolinoretseptorlarga bo‘lgan qo‘zg‘atuvchi 
samarasini pasaytirib turish lozim. Buning uchun M-xolinoblokatorlardan 
foydalaniladi. 
Juda 
yuqori 
konsentratsiyalarda 
atsetilxolin 
xolinergik 
o‘tkazuvchanlikni susaytirib qo‘yadi.