O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov, Tollibay Boltayevich Mustanov

5.5-rasm
.Mushak-nerv sinapsi (sxemasi)
Sxemaning o‘ng tarafidagi aylanalarda nerv-mushak o‘tkazuvchanligining 
(postsinaptik membrana potensialining registratsiyasi) har bir bosqichiga xos 
bo‘lgan elektrofiziologik o‘zgarishlar berilgan. Vertikal chiziqlar – potensiallar 
amplitudasining shkalasi. 
a – tinch (harakatsiz) holat. Postsinaptik membrana qutblangan. Kam 
miqdordagi 
atsetilxolinnig 
beixtiyoriy 
ajralishi 
kuzatilmoqda. 
Oxirgi 
plastinkaning juda ham past darajadagi potensiali registratsiya qilinmoqda. 
Mushakda qisqarish yuz bergani yo‘q;

---

- 208 -
b – nerv impulsi ta’sirida yetarli miqdordagi atsetilxolinning ajralishi 
kuzatilmoqda. Postsinaptik membrana qutbsizlangan. Oxirgi plastinka bilan 
chegaralangan sinaptik potensial yuzaga chiqmoqda. Mushakda qisqarish yuz 
bergani yo‘q; 
5.5-rasm(davomi)
v – lokal (chegaralangan) sinaptik potensial mushakning 
harakat potensialiga aylanadi. Tarqalib borayotgan qo‘zg‘alish mushakning 
qisqarishiga olib keladi; g – mushak qisqaradi. Postsinaptik membrananing 

---

- 209 -
qayta qutblanishi (repolyarizatsiyasi) yuzaga chiqadi. Atsetilxolinning deposi 
qayta tiklanadi. Sinaps qo‘zg‘aluvchanlikni o‘tkazishga tayyor. 
Ular tasnifining asosini dori vositalarning ma’lum xolinoretseptorlarga ta’sir 
yo‘nalishlari tashkil etadi. Shulardan kelib chiqqan holda xolinergik sinapslarga 
ta’sir etuvchi vositalarni quyidagicha tasniflash mumkin. 
1. M- vaN-xolinoretseptorlarga ta’sir etuvchi vositalar 

M- va N-xolinomimetiklar 
Atsetilxolin, Karboxolin 

M- va N-xolinolitiklar
 
Siklodol 
2. Antixolinesteraz vositalar:
Fizostigmin gidroxloridi, Prozerin, Galantamin gidrobromidi,
Armin