O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov, Tollibay Boltayevich Mustanov

Antixolinesteraz vositalar 
Atsetilxolinning 
(parchalanishini) 
inaktivatsiyalanishini 
amalga 
oshiruvchi asosiy ferment atsetilxolinesterazadir.Ma’lumki,xolinesteraza 
fermenti atsetilxolin ajraladigan joylarda, (xolinergik postganglionar tolalarning 
oxirlarida, harakatlantiruvchi nervlarning oxirlarida, MNS da, vegetativ 
gangliyalarda va boshqalar) postsinaptik membranalarda mavjud. 
Bu atsetilxolinni tez enzimatik gidroliziga, ya’ni, atsetilxolinni xolin va 
sirka kislotaga parchalanishiga olib keladi.
Atsetilxolinesteraza atsetilxolin molekulasini 2 ta joyidan anion va esteraz 
markazlari bilan bog’laydi. Anion markazi bilan atsetilxolinning musbat 
zaryadlangan to’rtlamchi azot atomi, esteraz markazi bilan karbonil turkumining 
uglerodi bog’lanadi, ushbu bog’lanishlar tufayli atsetilxolin parchalanib 
ketadi.(5.6-rasm) 

---

- 213 -
5.6-rasm.
Atsetilxolin va antixolinesterazalarning xolinesterazaga ta`siri 
Shu 
ayonki, 
xolinergik 
o’tkazuvchanlik ajraladigan atsetilxolinning 
konsentratsiyasi va atsetilxolinesterazaning aktivligi nisbatiga bog’liq. 
Impulslarning o‘tish imkoniyatlarini yengillashtirish atsetilxolinesteraza 
fermentini bloklashdan iboratdir. Shu maqsadda antixolinesteraza vositalari 
qo’llaniladi. Ularning asosiy ta’sirlari atsetilxolinesterazani bloklash bilan 

---

- 214 -
bog’liq bo’lib, atsetilxolinni gidrolizlanishiga to’sqinlik qiladi. Bu esa 
atsetilxolinning xolinoretseptorlarga samarali va davomli ta’siri bilan namoyon 
bo’ladi. Shunday qilib, dori vositalar M-, N- xolinomimetiklarga o’xshash, lekin 
antixolinesteraz vositalarining ta’siri atsetilxolin orqali namoyon bo’ladi. 
Alohida dori vositalar ( masalan, prozerin ) ba’zi bevosita xolinomimetik 
ta’sirlarni ko’rsatadi. 
Atsetilxolinestraz fermenti bilan hosil qiladigan birikmasining tabiatiga 
qarab antixolinesteraz vositalar 2 gabo’linadi: 
