O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov

Gepatoprotektor vositalar
Bu guruhga gepatotsitlar membranasini mustahkamlovchi, patologiyada ularni qayta tiklanishini ta’minlovchi dori vositalar kiradi. Ma’lumki, membranalarning funksional holati va ularda joylashgan ferment sistemalarining faolligi ko‘p jihatdan fosfolipidlarning tarkibi va miqdoriga bog‘liq. Gepatoprotektorlar ta’sirida jigar hujayralarning harxil turdagi zaharli toksik moddalar va omillarga qarshi turish qobiliyati ortadi. Bir vaqtning o‘zida jigarda reparatsiyali regeneratsiya, oqsil sintezi , safro hosil qilish, yutish va ajratish jarayonlari kuchayadi, distrofiya va sitoliz jarayonlari kamayadi. Ko‘pgina gepatoprotektorlarning ta’sir mexanizmi erkin radikallar hosil bo‘lishini kamaytirish, antioksidant sistemaning tarkibiga kiruvchi fermentlar (superoksid-dismutaza, katalaza), glutation va boshqa birikmalar miqdorini oshirish, DNKga bog‘liq RNK polimeraza faolligi kuchayishi tufayli oqsil sintezi ortishi bilan bog‘liqdir.
Essensiale (Essentiale) – tarkibida fosfolipidlar, to‘yinmagan yog‘ kislotalari (linolev-70%, linolen, olien kislotalari) piridoksin NCl, sianokobalamin, nikotin­amid, riboflavin, tokoferol, tiamin va xokazolar bor. Jigarning zararsizlantirish, uglevod va yog‘ almashinuvidagi ishtirokini yaxshilaydi. RNK va DNK biosintezi me’yorlashadi, gepatopitlarning turli omillar ta’sirida jarohatlanishini oldini oladi. Transaminazalar faolligini, bilirubin miqdorini qonda kamaytiradi. Gepatotsitlarni yog‘lar bilan infiltratsiyasini susaytiradi, chunki jigar parenximatoz faktornni (PXF) hujayra membranasidagi lipidlar qavatiga kiritadi. Parenteral (tomirga tomchilab) va enteral yo‘l bilan qo‘llaniladi .Davolash sxema asosida 14 kundan 6 oygacha davom etadi.
Ko‘rsatmalar: o‘tkir va surunkali gepatitlar, distrofiyalar, jigar sirrozi, qandli diabetda jigar funkatsiyasini yaxshilash uchun, alkogolizm ,nurlanish xastaligi va boshqalar. Noxush ta’siri: ba’zida dispepsiya (ichilganda), SOE ortib ketishi.
Legalon (karsil) – o‘simliklardan ajratilganda flavonoid modda. Tarkibida uchta izomer birikma mavjud: slibin, silidianin, silixristin. Uchchalasining umumiy nomi «silimarin» deb ataladi. Gepatoprotektorlik ta’siriga ega. Dori vositaning 80% glyukuron va sulfat kislotasi bilan bog‘langan holda safro tarkibida ajraladi. Ichakdan tahminan 20% qayta so‘riladi va jigar-ichak doirasida aylanish hosil qiladi. Dori vositaning katta miqdori jigar va buyrakda to‘planadi (boshqa a’zolarda yo‘q darajada) 24 soat davomida dori vositaning tahminan 6% peshob tarkibida ajraladi. Ichilgandan keyin dori vositaning qonda maksimal konsentratsiyasi 0,5 soatdan keyin bo‘ladi. T_½tahminan 6 soat. Safro tarkibida 2 soatdan keyin maksimal konsentratsiyada ajraladi. Dori vositaning tahminan 40% ichakdan tez rezorbsiyalanadi. Legalonning ta’sir mexanizmi uning membrana stabilizatorlik xossasi bilan bog‘liq.
Ko‘rsatmalar: essensialennikiga o‘xshagan.
Noxush ta’siri: allergik reaksiyalar.
Silibor – o‘simlikdan olingan flavanoidlar aralashmasi. Xuddi legalonga o‘xshash dori vosita.
Liv-52 – bir qancha o‘simliklarning sharbati va qaynatmasidan ajratilgan quruq moddalar aralashmasi. Jigar funksiyalarini yaxshilaydi, gapatotsitlarda moddalar almashinuvini kuchaytiradi, ularning regeneratsiyasini oshiradi, jigarni yog‘li infiltratsiyasini oldini oladi, jigarda oqsil sintezini me’yorlashtiradi, ishtahani va ovqat hazm bo‘lishini yaxshilaydi. Ichakning evakuator funksiyasini yaxshilab, meteorizmni bartaraf etadi. Dori vosita tabletka shaklida ichiladi. Ko‘rsatmalar: essensiale kabi, hamda anoreksiya, ozib ketish, diabet. Noxush ta’siri: Layella sindromi.
Vitogepat – qoramol jigaridan tayyorlangan dori vosita.
Sirepar – jigarning oqsilsiz gidrolizati.
Vigeratin – jigarning liofillangan ekstrakti va pankreatindan iborat dori vosita. Oxirgi uchta dori vositalar ham gepatoprotektorlik xossasiga ega.