O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov

Qusish markazi

Oshqozon,
ingichka ichak

Katta yarimsharlar po’stlog’i

Miyacha

Noxush ta’siri: quloq shang‘illashi, og‘iz qurishi, katta dozalarda parkinsonizm belgilari yuzaga keladi. Dori vositani ichish, tomirga va mushaklarga kiritish mumkin.

Tietilperazin (torekan) – fenotiazin unumi, qayt qilishga qarshi kuchli ta’sir etadi. qayt qilishni boshlovchi sohadagi dofamin retseptorlari bilan bir qatorda ushbu dori vosita qayt qilish markazini bevosita bloklaydi. SHu sababli u qusishga qarshi universal dori vosita hisoblanadi.
Noxush ta’sirlari: ba’zan og‘izni qurishi, uyquchanlik, taxikardiya, gipotoniya, davomli qo‘llanilganda-parkinsonizm belgilari rivojlanadi. Etaperazin, triftazin, galoperidol qusishni boshlovchi sohasidagi dofamin retseptorlarini bloklab, qayt qilishni to‘xtatadilar.
Shu sababdan ushbu 3 la dori vosita qayt qilishni boshlovchi sohani qo‘zg‘atib, qusishni rivojlantiruvchi vositalar (angishivonagul glikozidlari, apomorfin va boshqalar) ta’sirini bartaraf etadilar. Bundan tashqari operatsiyadan keyingi davrda, nurlanish xastaligi va homiladorlik toksikozlaridagi qayt qilishni ham daf etadilar. Lekin «chayqalish» tufayli yuzaga keluvchi qusishda ular samara bermaydilar.
Ondansetron (zofran) – markaziy va periferik nerv sistemasidagi 5 - NT₃ serotonin retseptorlarini bloklovchi qusishga qarshi vosita.
Ta’sir mexanizmi: periferik to‘qimalarda adashgan nervning serotoninga sezgir retseptorlariga, serotoninning faollashtiruvchi ta’sirini bartaraf etadi. MNS da esa qayt qilish markazi bilan bog‘liq adashgan nerv oxirlaridagi 5 - NT₃ retseptorlarining presinaptik membranasini bloklaydi. Ushbu dori vosita asosan havfli o‘smalarni ximioterapiyasi va nurlanish xastaligida yuzaga keluvchi qusishni oldini olish va bartaraf etishda qo‘llaniladi. Parenteral va enteral yo‘l bilan kiritiladi. Metoklopramiddan dofamin retseptorlarini bloklamaganligi va shu tufayli ekstrapiramid sistemasi tomonidan o‘zgarishlar chaqirmasligi bilan farq qiladi.
Noxush ta’siri: kamdan-kam hollarda bosh og‘rig‘i, bosh aylanishi, qabziyat chaqiradi.
Tropisetron (navoban) – 5 NT₃- seronin retseptorlarini bloklaydi. MITdan tez so‘riladi. Ta’siri tahminan 1 kun davom etadi. Asosan havfli o‘simtalar ximioterapiyasida qayt qilishga qarshi vosita sifatida qo‘llaniladi.
Noxush ta’siri: bosh og‘rig‘i, bosh aylanish, dispepsiya, gipertenziya, kamdan-kam hollarda gallyusinatsiya rivojlanadi.
Glyukokortikoidlar (deksametazon) ham qayt qilishni bartaraf etish xossasiga egadirlar.
Qayt qilishni to‘xtatish va uni oldini olishda, quyidagilarni yodda tutish lozim: davomli qayt qilish organizmda suvsizlik (suvni ko‘p yo‘qotish tufayli), alkaloz, gipokaliemiya holatlarini keltirib chiqarishi mumkin. Buni oldini olish uchun qayt qilishga qarshi vositalar bilan bir qatorda qo‘shimcha vitaminlar (V₁, V₆, V₁₂), insulin, osh tuzining izotonik eritmasi va glyukoza parenteral yo‘l bilan yuboriladi.